Historisch Nieuwsblad 10-2020
Uit naam van de majesteit – Vilan van de Loo
Vóór de oorlog gold hij als dapper en briljant militair, als efficiënt en krachtig bestuurder, als de man die orde op zaken stelde in ‘ons Indië’. Vanaf de jaren zestig stond hij te boek als botte houwdegen, de ‘slachter van Atjeh’ en een oorlogsmisdadiger die een van de bloedigste en zwartste bladzijden uit onze beschamende...
Planting the world – Jordan Goodman
Onlangs maakte het Londense Natuurhistorisch Museum bekend dat het de Darwin-collectie wil ‘dekoloniseren’. Het nieuws wekte hoongelach op. Hoewel het museum misschien doordraaft is er wel een verband tussen botanie, een van de interessegebieden van Darwin, en het welvaren van het Britse wereldrijk. Dat blijkt uit het boek Planting the World: Joseph Banks and His...
De zeven levens van Abraham Kuyper
Op 8 november is het honderd jaar geleden dat Abraham Kuyper overleed. Tegenwoordig is hij voor veel mensen niet meer dan een naam, maar gedurende enkele decennia was hij, zowel in buiten- als in binnenland, naast koningin Wilhelmina de bekendste Nederlander. Hij was de zelfbewuste en luidruchtige woordvoerder én organisator van een deel van de...
Leopold II. Het hele verhaal – Johan op de Beeck
Was Leopold II (1853–1909), de tweede koning van België, een slecht mens? Op grond van de onder zijn verantwoordelijkheid gepleegde misdaden tegen de menselijkheid, de talloze moorden, verminkingen en ander molest in zijn koloniale privéproject Congo-Vrijstaat, kun je hem een massamoordenaar noemen. Maar is dat het hele verhaal? Zijn nieuwe biograaf Johan Op de Beeck...
Lotte Jensen over Napoleons nalatenschap
Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen, onderzoekt in Napoleons Nalatenschap wat er na tweehonderd jaar in Nederland nog te zien is van de Napoleontische tijd. ‘Napoleon speelde onbedoeld een belangrijke rol bij het ontstaan van het Nederlands nationalisme.’ Wat heeft u ertoe gezet om Napoleons Nalatenschap te schrijven? ‘De...
De geest van Bandung
In 1955 kwamen 29 Aziatische en Afrikaanse landen samen in de Indonesische plaats Bandung. Ze wilden een eigen geluid laten horen in de wereldpolitiek. De conferentie werd een succes, maar een echt onafhankelijke koers in de Koude Oorlog bleek lastiger dan gedacht. Richard Wright moest en zou naar Bandung. Het was 1955 en hij had...
Een onverschrokken verzamelaar
De Duitse arts Philipp Franz von Siebold vertrok in Nederlandse dienst naar het Japanse Dejima. Van daaruit verzamelde hij kistenvol informatie over de flora, de fauna en de gebruiken van zijn gastland. Hij overtrad ondertussen regelmatig de Japanse regels. En dat was levensgevaarlijk. Huizen stortten in, daken vlogen de lucht in en mensen zochten tussen...
Chinese immigranten in Amerika werden gediscrimineerd
Uit onderzoek blijkt dat de helft van Chinese Nederlanders discriminatie ervaart. Eind negentiende eeuw werden Chinese migranten in de VS ook regelmatig gediscrimineerd.
Lebensraum voor Nederland
Na de Tweede Wereldoorlog vreesde Nederland met negen miljoen inwoners voor overbevolking. Ondertussen hadden de Duitse buren een schuld in te lossen en beschikten ze over onmetelijke akkers. Dus ging het al snel over annexatie. Sommige actievoerders eisten zelfs meer dan 20.000 km2 op. ‘Nederland’s grens kome aan de Wezer!’ De herwonnen vrijheid zorgde in...
Sigurd I: een losgeslagen pelgrim
Een pauselijke zegen had hij niet, toch ging de Noorse koning Sigurd I op kruistocht. Het ging hem vooral om de roem en de buit.
Stelling: ‘Racisme en xenophobie zijn onuitroeibaar’
Eva Rovers: ‘Dat lijkt me onzin. Natuurlijk, volgens de evolutionaire psychologie hebben we allemaal een aangeboren angst voor “de ander”. Evolutionair gezien was dat wel zo handig: iedereen van buiten de eigen groep vormde een potentieel gevaar — of het nu was vanwege ziektes of door territoriumdrift. Maar behalve door nature worden we gelukkig ook...
Hoe water gezond werd
Rond 1450 waren artsen huiverig voor water, maar 300 jaar later beschouwden ze het als een wondermiddel. Dat had te maken met een veranderende kijk op het lichaam. Wie gezond wilde blijven, diende matig te zijn met water. Dat schreven artsen en gezondheidsadviseurs rond 1450. Niet omdat – zoals vaak wordt beweerd – water in...
Hans de Boer over zijn held: Michiel de Ruyter
VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer, econoom en ondernemer, is dit jaar voorzitter van de Libris Geschiedenis Prijs. Hij bewondert admiraal Michiel de Ruyter om zijn moed, inzicht en leiderschap, want daardoor was hij van beslissende betekenis voor Nederland. Wanneer maakte u kennis met Michiel de Ruyter? ‘Zo’n 25 jaar geleden ben ik me gaan verdiepen in...
Het jaar 1000 – Valerie Hansen
Het is een populaire mythe die vooral eind vorige eeuw veel werd aangehaald: vlak voor het aanbreken van het jaar 1000 was iedereen in Europa doodsbang, omdat ze geloofden dat duizend jaar na de geboorte van Christus de wereld zou ophouden te bestaan. Dat is onzin, al was het maar omdat toen vrijwel niemand deze...
De schemering van de democratie – Anne Applebaum
De kritiek op autocratische leiders en het populisme komt heel vaak van ‘links’, maar in dit opzicht is de Amerikaans-Poolse historicus Anne Applebaum (1964) van ‘onverdachte huize’. Ze komt uit een rijke Republikeinse familie, was een bewonderaar van Ronald Reagan en Margaret Thatcher, ze is getrouwd met een conservatieve Poolse politicus (en studievriend van Boris...
Zonder oorlog geen handel
De Chinezen stonden begin zeventiende eeuw niet te wachten op de komst van de ‘rode barbaren’ met hun ‘diepliggende ogen en lange neuzen’. Toch wilden de Nederlanders per se handel met hen drijven. En als het niet goedschiks kon, zo meende Jan Pieterszoon Coen, dan maar kwaadschiks. Hij liet een oorlogsvloot afvaren. In 1614 presenteerde...
Een moslim wordt Caesar
In 1453 belegerde sultan Mehmet II Constantinopel, het ‘tweede Rome’ op de grens van Europa en Azië. Mehmet bestookte de muren met machtig kanonnenvuur, maar de hoofdstad van de wereld liet zich niet zomaar innemen. Daarom kwam hij met een totaal onverwachte manoeuvre. Negentien jaar was Mehmet II toen zijn vader, de sultan, stierf in...
Komt syfilis toch uit Europa?
Syfilis werd door Columbus uit Amerika meegebracht, zo is vaak beweerd. Maar nieuw onderzoek doet vermoeden dat de ziekte in Europa zelf is ontstaan. Sinds syfilis in 1495 om zich heen greep in Napels, debatteren Europeanen over de vraag waar de ziekte vandaan kwam. Aanvankelijk beweerden vooral Italianen dat de geslachtsziekte was geïmporteerd door Franse...
Hiëroglyfen-app werkt slecht
Techgigant Google bracht afgelopen zomer een app op de markt die Egyptische hiëroglyfen ontcijfert. Maar het programma werkt verre van optimaal. Het nieuwe hiëroglyfenprogramma Fabricius bestaat uit een luchtig deel voor leken – de makers lijken vooral te mikken op kinderen – die ter lering en vermaak met tekens kunnen prutsen en hiëroglyfen kunnen vergelijken...
De kracht van Karel V
Hoe slaagde keizer Karel V (1500-1558) erin een wereldrijk te besturen dat half Europa en Zuid-Amerika omvatte? Volgens zijn Britse biograaf Geoffrey Parker beschikte Karel over veel geluk, doortastendheid en een zekere mate van tolerantie. Maar op den duur verloor hij zijn scherpte. ‘Karel raakte verblind door zijn eigen succes en luisterde alleen nog naar...
Abondance et liberté – Pierre Charbonnier
Frankrijk heeft een naam hoog te houden op het gebied van studies over de mens en zijn natuurlijke omgeving. Het werk van Annales-historici Braudel (La Méditerranée, 1946) en Le Roy Ladurie (Histoire du climat depuis l’an mil, 1967) is genoegzaam bekend. Veelgeprezen zijn ook Le contrat naturel (1990) van filosoof Michel Serres en Où atterrir?...
Schoonheidswedstrijd voor ‘Noordse’ mensen
Duitse aanhangers van eugenetische rassenwetenschap organiseerden in de jaren 1926-1934 schoonheidswedstrijden om te bepalen wie het mooiste ‘Noordse’ hoofd had. Daarmee betrokken ze een breed publiek bij hun theorieën. Oproepen voor de wedstrijden stonden in het tijdschrift Volk und Rasse, dat een maandelijkse oplage had van 3000 exemplaren. Deelnemers leverden portretten (en eventueel stambomen) aan,...
Een weldadig kopje thee
Mierzoete thee hield arbeiders tijdens de Industriële Revolutie op de been. Maar dat niet alleen. Thee zorgde ook voor belangrijke innovaties, zo constateert Annegreet van Bergen. Thee is een van de koloniale producten die het aanzicht van de wereld hebben veranderd. Net als koffie, cacao, suiker en tabak was thee in de zeventiende eeuw spiksplinternieuw...
Een tweede Andrew Jackson
Sinds zijn aantreden hebben bewonderaars en critici Donald Trump vergeleken met de zevende president van de VS, Andrew Jackson. Nu Trump zich keert tegen stemmen per post bij de presidentsverkiezingen in november, klinkt de vergelijking weer vaak. ‘Een geweldige figuur in de Amerikaanse geschiedenis, op zoveel manieren heel uniek’ – met die woorden duidde Trumps...
#Blackartsmatter
Tijdens de antiracismedemonstraties van afgelopen zomer zwol de roep om teruggave van Afrikaanse kunst aan. Onder de hashtag #BlackArtsMatter en leuzen als ‘Houdt u niet van plunderen? Dan zult u het British Museum haten’ vroegen activisten aandacht voor een al lang lopend debat over restitutie van kunst aan Afrikaanse landen. Dat debat heeft volgens hen...
Alfred Nobel – Ingrid Carlberg
Op 63-jarige leeftijd betrad de Zweedse uitvinder Alfred Nobel (1833-1896) de eeuwige jachtvelden. Een hersenbloeding werd de chemicus fataal. Vrijwel direct daarna gonsde het in de kranten: wie krijgt de enorme erfenis? Getrouwd was hij niet en van kinderen was geen sprake. De man leefde alleen en stierf alleen. Enkele neven en nichten rekenden zich...
Uw dagelijkse portie geschiedenis
Elke dag de beste historische artikelen. Word abonnee en krijg onbeperkt toegang tot alle artikelen op Historischnieuwsblad.nl.