De schemering van de democratie – Anne Applebaum

De kritiek op autocratische leiders en het populisme komt heel vaak van ‘links’, maar in dit opzicht is de Amerikaans-Poolse historicus Anne Applebaum (1964) van ‘onverdachte huize’. Ze komt uit een rijke Republikeinse familie, was een bewonderaar van Ronald Reagan en Margaret Thatcher, ze is getrouwd met een conservatieve Poolse politicus (en studievriend van Boris Johnson) en schreef indrukwekkende boeken over de bloedige geschiedenis van de Sovjet-Unie. Sterker nog: tal van figuren die momenteel in Polen, Hongarije, Groot-Brittannië en de VS een dubieuze rol spelen waren ooit goede vrienden van haar.

In haar nieuwe boek beschrijft ze helder en meeslepend hoe en waarom de afgelopen twintig jaar allerlei intellectuelen, journalisten en politici die ooit vol vuur het communisme bestreden partij hebben gekozen voor autocratische leiders en ultranationalistische en niet zelden xenofobe denkbeelden zijn gaan propageren. Huiveringwekkend is haar schets van de drogredenen en de schaamteloze leugens die deze kringen de wereld in sturen. Begin dit jaar was ze aanwezig op een conferentie in Rome, waar ook Thierry Baudet sprak, en waar de Hongaarse leider Viktor Orbán de keynote speaker was. Deze vertelde trots wat het geheim van zijn succes was: deel nooit je macht met andere partijen en zorg dat je de pers onder controle krijgt.

Overigens is Applebaum even kritisch over extreem-links en de sterk opkomende cancel culture, die volgens haar de liberale democratie – gebaseerd op burgerrechten en pluralisme –  eveneens bedreigen. Impliciet erkent ze dat ze lange tijd heeft gedacht dat alle fervente anticommunisten haar liberaal-democratische waarden deelden, en dat ze dus enigszins naïef was. (RH)