Historisch Nieuwsblad 7/8 - 2022
Kamperen volgens het boekje
Veel Nederlanders ontvluchten de regenachtige zomer en trekken met hun tent naar het zuiden. Een eeuw geleden werd kamperen een manier om de drukte te ontvluchten.
‘We moeten anders over vrijheid denken’
Historicus Annelien de Dijn pleit voor een terugkeer naar het klassieke collectieve vrijheidsideaal. ‘Burgers moeten het gevoel hebben dat zij de wetten hebben opgesteld.’
Rachmad Kusumobroto: een drievoudige verzetsheld
De Indonesische Rachmad Kusumobroto streed zijn hele leven tegen onrecht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hielp hij Joodse kinderen onderduiken. Ook zette hij zich in voor de jonge Republiek Indonesië van Soekarno. Dat leidde ertoe dat hij jarenlang werd opgesloten. Toch raakte hij nooit verbitterd. ‘Wij komen uit Amsterdam,’ zei journalist Catherine Keyl tegen de mannen...
Van Romeinse slaven tot Romeinse burgers
Het Romeinse Rijk kende een scherp onderscheid tussen vrije Romeinse burgers en Romeinse slaven. De laatsten hadden geen burgerrechten. Maar er was nog een derde groep: de vrijgelatenen, die na een prachtig staaltje juridisch theater deze status konden bereiken. Op een dag, zo’n 53 of 54 jaar voor onze jaartelling, kreeg Cicero een felicitatiebrief van...
Harriet Taylor Mill kwam op voor vrouwen
Voor vrouwen was het huwelijk een vorm van slavernij, vond Harriet Taylor Mill. Samen met haar zielsverwant John Stuart Mill schreef ze baanbrekend werk over vrouwenemancipatie.
Een radicale democraat
De Nederlandse Franciscus van den Enden was vurig voorstander van een regering door het volk. In de zeventiende eeuw was dat een uiterst omstreden standpunt. Toen Van den Enden ook nog eens betrokken raakte bij een complot tegen Lodewijk XIV, kwam hij in grote problemen. Parijs, 27 november 1674. Een grote menigte heeft zich verzameld...
Even wankelt de DDR
Binnen enkele dagen veranderde een massale opstand de DDR in een chaos. De Juni-opstand van 1953 was het eerste grote verzet in een Oostblokland tijdens de Koude Oorlog. ‘Wir wollen frei sein!’ scandeerden de betogers. Alleen dankzij steun van de Sovjets wisten de communistische leiders de macht te behouden. In 1949 werd de Duitse deling...
De revolutie van slaven op Haïti
Vlak na de Franse Revolutie kwamen op de Franse kolonie Saint-Domingue slaven in opstand. Onder aanvoering van de creool François-Dominique Toussaint Louverture eisten ook zij vrijheid, gelijkheid en broederschap. Hun verzet zou dertien jaar duren en mondde uit in de eerste onafhankelijke slavenstaat van de wereld: Haïti. In de nacht van 22 augustus 1791 verzamelde...
‘Nooit meer bezuinigen op salaris leraren’
Het kabinet wil dat leraren sneller een vast contract krijgen, zodat werken in het onderwijs aantrekkelijker wordt.. In de jaren vijftig had Nederland, net als nu, een nijpend tekort aan leraren. Daarom probeerde de overheid het beroep aantrekkelijker te maken door een beter salaris te bieden. Het bleek een goede oplossing, totdat in de jaren tachtig het mes ging in de salarissen. Volgens de regering waren ze te royaal.
Amerikanen willen ‘onzedelijke’ boeken verbieden
In meerdere Amerikaanse staten voeren ouders georganiseerd actie om bepaalde boeken uit schoolbibliotheken te verbannen. Vaak met succes. Zogenaamd vanwege ‘obsceen taalgebruik’ worden werken die institutioneel racisme of LHBTI-rechten behandelen van de leeslijst gehaald. Andere Amerikanen maken zich zorgen over wat zij beschouwen als een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting, die is verankerd in...
De bliksemcarrière van Jacob Blauw
Historicus Tanja Wassenberg onderzocht het leven van een vergeten patriot. In haar proefschrift Jacob Blauw 1759-1829. Rebelleren voor vrijheid en vaderland typeert ze deze dwarsligger. Blauw was een lastige man, die even een belangrijke rol in de Nederlandse politiek speelde. Waarom koos Jacob Blauw de kant van de patriotten? ‘De samenleving was in zijn jonge...
Ierse parade voor Willem III
Op 12 juli marcheren protestanten met oranje bolhoedjes en trommels door de straten van Noord-Ierland. De Oranjemarsen leiden jaarlijks tot spanningen tussen protestanten en katholieken. Door de Brexit en de verkiezingsoverwinning van de Ierse eenheidspartij Sinn Féin zijn die spanningen nog groter dan in voorgaande jaren. Wat vieren de Oranjemannen eigenlijk, en wat hebben ze...
Leven verzetsvrouw gefictionaliseerd
Verzetsvrouw Truus van Lier liquideerde in 1943 de Utrechtse politiecommissaris en NSB’er Gerard Kerlen. Ze dook onder, maar werd verraden. Haar daad kwam haar duur te staan. Jessica van Geel reconstrueerde haar korte leven. Eerst de feiten. Truus van Lier (1921-1943) was vermoedelijk de eerste Nederlandse verzetsvrouw die een hooggeplaatste collaborateur om het leven bracht....
Ooggetuige van de Revolutie
De Vlaamse auteur Johan Op de Beek laat zien hoe de Franse Revolutie ontspoorde. Hij vertelt het verhaal via revolutionair en advocaat François Robert, die spijt kreeg van het anti-intellectualisme en de terreur waaraan hij had meegewerkt. Vijftien jaar heeft Johan Op de Beeck gebroed op dit boek over de Franse Revolutie, zo deelt hij...
Filosofen in de Lage Landen
De Lage Landen hebben vele filosofen voortgebracht. Erno Eskens laat ze zien in al hun verscheidenheid. Van vroege denkers als Geert Groote en Thomas a Kempis tot een internationale beroemdheid als Erasmus en een tijdgenoot als René Gude. Hij behandelt ook interessante dwalers. Zijn motto is niet voor niets: ‘Niemand dwaalt vrijwillig.’ De Lage Landen...
Misverstanden over de linkse kerk
Namen Nederlandse calvinisten de afgelopen decennia bewust een ‘linkse’ afslag? Of pasten ze zich vooral aan bij de tijdgeest? De bundel De linkse kerk, onder redactie van Syp Wynia, komt niet altijd met de juiste analyse. Kan een verkeerde vraagstelling toch een interessant boek opleveren? Jazeker, deze bundel artikelen over de naoorlogse ontwikkelingen binnen het...
Vier vragen aan Róman Kienjet
Aan het begin van de twintigste eeuw kwam een nieuw soort fotograaf op: de snelfotograaf. In zijn studio ontving hij iedereen die een goedkoop portret wilde, om mee te pronken of te gebruiken ter identificatie. Fotografie werd laagdrempeliger, speelser en vooral commerciëler. In De snelfotograaf beschrijft Róman Kienjet de ontwikkeling van deze fotografie, van de...
De ‘wilde Balkan’ bestaat niet
Media schilderen de Balkan steevast af als een woest, achterlijk deel van Europa, waar steeds maar weer oorlog uitbreekt. Dat beeld klopt niet, betoogt Guido Snel in zijn erudiete ‘antireisgids’. ‘Azië begint bij de Landstrasse,’ zo sprak de beroemde Oostenrijkse diplomaat Klemens von Metternich in de jaren twintig van de negentiende eeuw. Hij bedoelde: alles...
Het advies van de piramides
De eerste keer dat ik de grote piramide van Gizeh zag, zag ik ’m niet. Ik was negentien, stond op het dak van Hotel Kinow in Cairo; mijn reisgenoot wees op de einder en zei: ‘Wauw.’ Ik tuurde, maar ontwaarde in de heiige lucht slechts lelijke gebouwen. Dat kwam doordat ik te klein dacht, ik...
‘Ik voelde een connectie met mijn voorouders’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand historicus Suze Zijlstra. ‘Ik besefte dat in...
‘Nooit meer bezuinigen op salaris leraren’
Het kabinet wil leraren met een bonus verleiden om meer te werken. Ook in de jaren vijftig probeerde de regering het lerarenberoep aantrekkelijker te maken met een hoger salaris.
Nestor Machno: wreker van de boeren
Al tijdens zijn leven was Nestor Machno een legende, een Oekraïense Robin Hood. Met zijn anarchistenleger wist hij de bolsjewieken een tijdlang te weerstaan. En te midden van het oorlogsgewoel schiep hij een vrije zone met ruimte voor cultuur, scholen en ziekenhuizen. Nestor Machno bracht zijn vormende jaren in opsluiting door. Tussen 1909 en 1917...
Slavernijverleden ABN AMRO was al jaren bekend
Uit onderzoek van het Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) bleek onlangs dat rechtsvoorgangers van ABN AMRO in de achttiende en negentiende eeuw betrokken waren bij slavenhandel. De bank heeft hiervoor haar excuses aangeboden. In 2006 verscheen ook al een rapport over het slavernijverleden van de bank, maar daar is nooit iets mee gedaan. Waarom niet?...
Uw dagelijkse portie geschiedenis
Elke dag de beste historische artikelen. Word abonnee en krijg onbeperkt toegang tot alle artikelen op Historischnieuwsblad.nl.