Historicus Tanja Wassenberg onderzocht het leven van een vergeten patriot. In haar proefschrift Jacob Blauw 1759-1829. Rebelleren voor vrijheid en vaderland typeert ze deze dwarsligger. Blauw was een lastige man, die even een belangrijke rol in de Nederlandse politiek speelde.
Waarom koos Jacob Blauw de kant van de patriotten?
‘De samenleving was in zijn jonge jaren verdeeld in voor- en tegenstanders van stadhouder Willem V. Jacob kwam niet uit een regentenfamilie, en omdat de medestanders van de stadhouder een gesloten front vormden, kon hij eigenlijk alleen carrière maken als hij voor de patriotten koos.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Wat wilde hij bereiken?
‘Hij wilde meer zeggenschap voor de burgers en een einde aan de macht van stadhouder Willem V. Vanwege die idealen werd hij lid van verschillende genootschappen in Gouda, waar hij zijn standpunten uitdroeg. Van daaruit raakte hij in steeds hogere politieke kringen verzeild.’
Zijn finest hour kwam in 1795, toen de Fransen de Republiek onder de voet dreigden te lopen.
‘Hij werd namens de patriotten naar Parijs gestuurd. De politieke situatie in Frankrijk was op dat moment onzeker. De periode van de Terreur was nog niet lang voorbij. Blauw onderhandelde met de Fransen, net als Willem V. De Fransen konden kiezen of ze met de patriotten of de orangisten in zee gingen. Ze kozen voor de patriotten. Die betaalden uiteindelijk 100 miljoen gulden, beloofden een bezettingsleger van 25.000 man te onderhouden, de haven van Vlissingen open te stellen voor Franse schepen, en Maastricht, Venlo en Zeeuws-Vlaanderen af te staan. In ruil daarvoor werden ze betrokken bij het bewind.’
Vrij snel daarna was Blauws rol uitgespeeld. Waarom is hij vergeten?
‘Hij is niet langdurig tot de top van het Nederlandse bestuur doorgedrongen. Ook is er weinig in druk van hem bewaard gebleven. Bovendien bestond lang het idee dat patriotten een soort collaborateurs waren. Pas de laatste jaren krijgen ze waardering.’
Tegen de stadhouder
De grondlegger van de patriotse beweging was Joan Derk van der Capellen tot den Pol (1741-1784). Geïnspireerd door de Amerikaanse Revolutie schreef hij het pamflet Aan het volk van Nederland (1781), waarin hij zich tegen stadhouder Willem V keerde en voor meer burgerinvloed pleitte. Daarna verzetten de patriotten zich steeds openlijker tegen de stadhouder. Hun opstand werd in 1787 neergeslagen door Pruisen, maar toen de Fransen in 1795 de Republiek binnenvielen keerden hun kansen. Een aantal van hen ging een belangrijke rol spelen in het eerste Nederlandse parlement.