Verzetsvrouw Truus van Lier liquideerde in 1943 de Utrechtse politiecommissaris en NSB’er Gerard Kerlen. Ze dook onder, maar werd verraden. Haar daad kwam haar duur te staan. Jessica van Geel reconstrueerde haar korte leven.
Eerst de feiten. Truus van Lier (1921-1943) was vermoedelijk de eerste Nederlandse verzetsvrouw die een hooggeplaatste collaborateur om het leven bracht. Ze werd in oktober 1943 in het concentratiekamp Sachsenhausen gefusilleerd, tegelijk met twee andere vrouwen. Ook dat – de executie van vrouwen – was een novum en duurde tot de terechtstelling van Hannie Schaft op 17 april 1945. Over de jonggestorven Truus van Lier is in vergelijking met Schaft weinig bekend.
Werk aan de winkel dus voor historicus Jessica van Geel. Getuige haar verantwoording koos ze niet voor een biografie, maar voor een vie romancée: ‘Ik baseer me op wetenschappelijk onderzoek, maar sta mezelf toe om Truus en anderen dialogen en gedachten toe te schrijven. Soms, wanneer er over een periode of gebeurtenis te weinig feiten bekend zijn, heb ik informatie gehaald uit gegevens over vrouwen in min of meer vergelijkbare situaties. Hier en daar leg ik een persoon iets in de mond dat iemand anders heeft gezegd, omdat het illustratief is voor de wereld waarin Truus zich bevond. Ik kleur in, maar de basis zijn de feiten, en dus vermeld ik achter in het boek de bronnen waar ik me op baseer.’
Mag dit? Ja. Emil Ludwig en Jaap ter Haar gingen Van Geel in dit genre voor. Het psychologisch fictionaliseren van nabije geschiedenis waarvan nog getuigen in leven zijn kan lezers gevoelsmatig tegen de borst stuiten, maar het is legitiem. Onbewezen ‘feiten’ mag je daarentegen niet opdissen. Daar is sprake van wanneer Van Geel beeldend beschrijft hoe twee gevangenen van het lijkencommando die in het crematorium werken de dode lichamen van de verzetsstrijdsters Truus van Lier, Reina Prinsen Geerligs (1922-1943) en Nel Hissink-van den Brink (1897-1943) verkrachten. Necrofilie dus.
Dit verhaal komt, blijkens de voetnoot, uit de zeer onbetrouwbare koker van medegevangene Joop Zwart, over wie Igor Cornelissen in 2003 het boek Alleen tegen de wereld: Joop Zwart, de geheimzinnigste man van Nederland publiceerde. In Vrij Nederland vatte Hans Renders indertijd in zijn recensie van Cornelissens hagiografie dit perverse lijkenschennisverhaal terecht op als het witwassen van apocriefe geschiedenis.
Jeroen Vullings is criticus.
Truus van Lier. Het leven van een verzetsvrouw
Jessica van Geel
338 p. Thomas Rap, € 23,99
