Israël en de Palestijnen

Na een verrassingsaanval van Hamas heeft Israël de organisatie de oorlog verklaard. Het is het nieuwste hoofdstuk in het conflict tussen de Joodse staat en de Palestijnen, een strijd die al sinds de oprichting van Israël in 1948 woedt.

In 1890 schreef de Oostenrijkse filosoof Nathan Birnbaum voor het eerst over ‘zionisme‘: het streven naar een Joodse staat. Na de Tweede Wereldoorlog kon dat streven werkelijkheid worden. In 1947 stemden de Verenigde Naties in met een verdelingsplan voor Palestina: het gebied moest worden opgedeeld in een Joodse en Arabische staat. Op 14 mei 1948, toen het Britse mandaat over Palestina afliep, riep Israël zijn onafhankelijkheid uit.

In een interview ontleedt hoogleraar Bart Wallet het Israëlisch-Palestijnse conflict. Hij gaat daarbij terug naar 1881, toen tsaar Alexander II werd vermoord. Het jaar waarin tsaar Alexander II werd vermoord en de Joden de schuld kregen. ‘Het was het begin van een golf van pogroms.’

David Ben-Goerion riep als eerste premier van Israël de onafhankelijkheid uit. Een jaar later werd onder zijn leiding ook de Israëlische geheime dienst in het leven geroepen: de Mossad. Deze inlichtingendienst kreeg verregaande bevoegdheden om de veiligheid van de staat te bewaken en wraak te nemen op architecten van de Holocaust.

Een andere Israëlische leider die de geschiedenisboeken haalde was Golda Meir, die ook wel de ‘Iron Lady van Israël’ werd genoemd. Ze had een grote aanhang onder de bevolking, maar trad in 1974 af vanwege kritiek op haar afwachtende houding tijdens de Jom-Kippoeroorlog. De recente speelfilm Golda (2023) probeert die kritiek op Meir te nuanceren. Haar opvolger Yitzhak Rabin ontving in 1994 de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn aandeel in de Oslo-akkoorden. Een jaar later werd hij vermoord door een orthodoxe Joodse student.

Na de oprichting van de Joodse staat kwamen er wereldwijde immigratiegolven naar Israël op gang. In 1950 nam het Israëlische parlement, de Knesset, de Wet op de Terugkeer aan. Die wet bepaalde dat alle Joden het recht hadden zich in Israël te vestigen en het Israëlische staatsburgerschap konden krijgen. Veel Joden uit Azië en Afrika immigreerden naar Israël. In de jaren tachtig haalde de Knesset onderdrukte zwarte Joden weg uit Ethiopië en gaf duizenden van deze falasja’s onderdak in Israël. In 2020 woonde bijna de helft van alle Joden ter wereld in Israël.

Meteen na zijn oprichting raakte de Joodse staat verzeild in een gevecht op leven en dood. De Israëli’s streden tegen de Arabische bevolking van Palestina en de Arabische buurlanden. Die Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948 wonnen de Israëliërs uiteindelijk met overmacht, maar veel Palestijnen vonden de dood en honderdduizenden van hen werden verdreven naar de Gazastrook, de Westelijke Jordaanoever en Libanon.

In 1949 werd Israël lid van de Verenigde Naties. De spanningen tussen Israël en zijn Arabische buurlanden duurden voort en leidden in 1967 tot een nieuwe geweldsuitbarsting: de Zesdaagse Oorlog. Opnieuw waren de Arabische landen niet opgewassen tegen het Israëlische leger, dat de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever bezette. In 1973 vielen Egypte en Syrië de Joodse staat gezamenlijk aan tijdens de Jom-Kippoeroorlog. Israël liet zich verrassen en wist de Egyptische en Syrische legers pas na enkele weken te verslaan.

In 1982 viel het Israëlische leger zelf Libanon binnen als reactie op terreuraanvallen van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO). Na de Israëlische bezetting van Zuid-Libanon ontstond de militante beweging Hezbollah, die een guerillaoorlog voerde om Israëlische soldaten te verjagen. De organisatie heeft nog altijd als doelstelling om de Joodse staat te vernietigen.

Ook in de Palestijnse gebieden onder Israëlisch gezag was het in de jaren tachtig onrustig: in 1987 kwamen Palestijnen in de Gazastrook in opstand tijdens de eerste intifada. In de jaren negentig moesten de Oslo-akkoorden een eind maken aan het Israëlisch-Palestijnse conflict. Maar ook de Amerikaanse bemiddeling kon geen langdurige vrede bewerkstelligen: aan het begin van de eenentwintigste eeuw vond de tweede intifada plaats.

In 2007 kwam in Gaza de fundamentalistische organisatie Hamas aan de macht. Sindsdien bestookt Hamas Israëlische gebieden vanuit de Gazastrook met raketaanvallen. Jeruzalem bombardeert op zijn beurt doelen in Gaza. De militante organisaties Hamas en Hezbollah krijgen hulp van Iran, terwijl Israël kan rekenen op de steun van historische bondgenoten als de Verenigde Staten en Nederland. In 1973 leidde de Nederlandse steun aan Israël tot een oliecrisis: olieproducerende Arabische landen boycotten Den Haag vanwege de pro-Israëlische politiek tijdens de Jom-Kippoeroorlog.