Hoewel Israël beschikt over een veel machtiger leger, heeft Hamas één groot voordeel: een netwerk van ruim 500 kilometer aan tunnels. Soortgelijke tunnels bezorgden Amerikaanse soldaten trauma’s tijdens de Vietnamoorlog. Volgens militair historicus Christ Klep is het voor Israël een haast onmogelijke opgave om de vijand in tunnels te bestrijden, net als voor de Amerikanen in Vietnam. ‘Vooral in het begin waren die Amerikaanse Tunnel Rats simpelweg kanonnenvoer.’
Wat is de militaire impact van Hamas’ ondergronds tunnelnetwerk?
‘Een ondergronds tunnelnetwerk is voor Hamas ideaal omdat Gaza vrij klein en verstedelijkt is. Het doet veel voordelen van het Israëlische leger teniet. Voor Hamas zijn de tunnels dan ook van enorme waarde; ze hebben niet voor niets zoveel moeite gestoken in het bouwen van een gangenstelsel van ongeveer 500 kilometer. Je zou kunnen zeggen dat het 50 procent van hun strategie vormt.’
Meer interviews lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Wat doet Israël ertegen?
‘Tot op de dag van vandaag bestaan er geen goede technieken om tunnels te infiltreren. Het is er donker, vaak nat en benauwd en je raakt gedesoriënteerd. Westerse legers weten dat het te duur is om mensen de tunnels in te sturen en zetten daarom vooral in op een bovengrondse aanval en bombardementen.
‘Tot op de dag van vandaag bestaan er geen goede technieken om tunnels te infiltreren’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Een van de manieren waarop het leger het gebruik van tunnels probeert te bestrijden is door de in- en uitgangen af te sluiten. Het Israëlische leger gebruikt naar verluidt ook sponsbommen, een soort superschuim dat razendsnel een tunnel afsluit. Dat is een tijdelijke oplossing, want eigenlijk verplaats je het probleem alleen maar naar de volgende tunnel.
Een andere strategie is de boel onder water zetten, maar dat kan weken of zelfs maanden duren. In de tussentijd kunnen de verdedigers naar een ander gedeelte van het complex lopen, want het stelsel bestaat uit verschillende compartimenten. In feite heeft Hamas aan een paar kilometer genoeg. Israël heeft de strijd om Gaza voorlopig nog niet gewonnen.’
Zijn er vergelijkbare oorlogen geweest waar tunnels een belangrijke rol speelden?
‘Al eeuwen proberen legers vijandelijke tunnels onschadelijk te maken en de vijand eruit te krijgen; de Romeinen deden dat al door vogelveren te verbranden en te combineren met steenkool, wat resulteerde in een giftig gas. Tijdens de Vietnamoorlog liepen de Amerikanen tegen dezelfde problemen aan. Ze gebruikten ook gassen om de vijand uit de tunnels te krijgen en om te brengen, vaak zonder resultaat.
Amerikaanse troepen maakten daarnaast gebruik van warmtebeelden en honden om ondergrondse activiteit op te sporen, maar ook dat werkte zelden. Ze probeerden daarom de tunnels binnen te dringen. Het Amerikaanse leger riep een nieuwe eenheid in het leven: de Tunnel Rats. Dat waren vaak gezonde mannen van klein postuur die opgewassen waren tegen enorme psychologische druk. Je moet je bedenken dat je helemaal gek wordt in zo’n donkere en warme tunnel. Soms kropen de Rats wel een dag of meer door de tunnels. Vooral in het begin was hun overlevingskans erg klein.
Israël hanteert min of meer dezelfde strategie als de Amerikanen: één eenheid probeert te achterhalen waar de tunnels liggen en een andere gaat op verkenning. Het Israëlische leger heeft wel veel moeite om mensen te vinden die bereid zijn die tunnels in te gaan. Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten de Britten mijnwerkers uit heel het land om de loopgraven in te gaan en tijdens de Vietnamoorlog stuurden Amerikanen vooral mensen van kleur de tunnels in. Discipline en scherpe zintuigen waren cruciaal ondergronds. De meeste Tunnel Rats rookten en dronken niet. De Israëliërs hebben dat uitgebreid bestudeerd en willen de hoge slachtofferaantallen koste wat kost voorkomen.’
‘Je moet je bedenken dat je helemaal gek wordt in zo’n donkere en warme tunnel’
Dus er is weinig veranderd sinds de Vietnamoorlog.
‘De tunnels in Gaza zijn wel van betere kwaliteit dan de tunnels in Vietnam. Die gangen bestonden simpelweg uit klei, maar de tunnels van Hamas zijn uitgerust met betonnen muren en plafonds. Ze gebruiken metalen poorten waardoor de tunnels nagenoeg luchtdicht zijn. Door middel van boobytraps zijn deze gangen bovendien nog moeilijker te infiltreren.
Daar staat tegenover dat de Israëliërs over geavanceerdere apparatuur beschikken dan de Amerikanen destijds. Zo gebruiken ze bijvoorbeeld verbeterde geluidssensoren en infraroodcamera’s om de vijanden op te sporen. In de Oudheid gebruikten ze daar nog bronzen kelken voor, die ze tegen hun oor hielden en op de grond zetten om geluid en trillingen op te vangen.
Op zijn best kan Israël dankzij zijn technologie 80 procent van de tunnels schoonvegen. Maar dat is voor de Israëliërs niet genoeg; de Hamasstrijders lopen dan simpelweg naar de overige 20 procent.’
Er lijken weinig nadelen te kleven aan een ondergronds netwerk. Zijn legers er weleens in geslaagd om een tunnelstelsel te overwinnen?
‘Zeker. Een voorbeeld is de Margotlinie tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Fransen bouwden aan de Duitse grens een ondergronds complex met geschutsopstelling. Ze hadden dankzij die tunnels in principe een gigantisch voordeel. Waar ze geen rekening mee hielden, is dat de Duitsers de linie simpelweg omtrokken. Toen verloor het indrukwekkende ondergrondse complex z’n strategische betekenis.
Deze en andere mislukkingen zijn eerder te danken aan een slecht denkwerk van de verdediger dan aan een slimme aanval. Ze zeggen in de wereld van militaire operaties niet voor niets ietwat cynisch dat de vijand wél moet meewerken met je plannen, anders kan je het wel schudden.’
Openingsbeeld: Een soldaat kijkt een Noord-Vietnamese tunnel in, 1966. Bron: Wikimedia.
