Verlangen naar het front
Hoewel Nederland neutraal was in de Eerste Wereldoorlog, waren de effecten van de oorlog ook hier voelbaar. Nederland interneerde buitenlandse militairen die het land binnenkwamen, bijvoorbeeld omdat hun vliegtuig was neergestort. Een deel van deze militairen werd ondergebracht op het eiland Urk. Door de gure omstandigheden kreeg het de bijnamen ‘Duivelseiland’ en ‘Elba van de...
Een neoliberaal keerpunt
Dertig jaar geleden besloot een kabinet van CDA en PvdA te snijden in de WAO. Ondanks fel verzet binnen zijn partij wist PvdA-leider Wim Kok de hervorming erdoor te krijgen. Deze eerste sanering van de verzorgingsstaat leidde tot een langzame afkalving van de sociaal-democratie in Nederland. Het tijdperk van het neoliberalisme was begonnen. Voor wie...
Paniek om techniek
De app ChatGPT is razend populair, maar critici zien hun griezelige toekomstvisioenen werkelijkheid worden. Al eeuwenlang leiden nieuwe uitvindingen tot hevige angsten.
Monument voor Napoleon
In 1813 besloot Napoleon dat er een groots monument voor hemzelf moest verrijzen. Ontwerpers in het keizerrijk – ook in Nederland – togen aan het tekenen. Ze bedachten obelisken, zuilen, colonnades, een paleiscomplex en heel veel piramides. Tweehonderd jaar geleden, op 5 mei 1821, overleed op Sint-Helena Napoleon Bonaparte, gewezen keizer der Fransen en nog...
Maria Musch: weduwe in de walvisvaart
Maria Musch had talent voor zaken. Na de dood van haar man in 1610 zette ze met succes zijn rederij voort. En lef had ze ook, want niet lang daarna investeerde ze in de Kleine Noordse Compagnie, die zich bezighield met de walvisvaart – een riskante bedrijfstak. De westelijke inham van het Noorse eiland Jan...
Duurzame vrede in Europa
Na de val van de Muur dreigde de West-Europese stabiliteit in gevaar te komen. De twee Duitslanden wilden hereniging, maar de andere landen dachten met schrik aan het verleden. De oplossing was uiteindelijk simpel: de Duitse eenwording en de Europese integratie werden gezien als twee zijden van één medaille. Het Verdrag van Maastricht in 1991...
Een tehuis voor levende doden
Leprozen golden in de Middeleeuwen als de belichaming van het kwaad. God had hen niet voor niets gestraft met vreselijke misvormingen. Ze woonden als boetelingen in aparte complexen buiten de stad. Vlak buiten de stadspoorten van Leiden, op de buitendijkse gronden van de Rijn, werd in 1416 een lading van 10.000 stenen afgeleverd. Ze waren...
Karel van het Reve
Tegenwoordig is Karel van het Reve, die 100 jaar geleden werd geboren, vooral bekend vanwege zijn geestige essays. Maar hij was ook de man die in de jaren zestig Russische dissidenten op de kaart zette. Hij behaalde als journalist een wereldprimeur toen hij een artikel van de tegendraadse atoomgeleerde Andrej Sacharov naar het Westen wist...
‘Slavernij was niet zwart-wit’
De Surinaamse schrijver Cynthia McLeod probeert al 35 jaar lang de publieke kennis over het slavernijverleden in Suriname en Nederland bij te spijkeren. Tevreden is ze nog niet, vertelt ze.
Verdediger van het Perzische Rijk
Op het eerste gezicht leek de onrust in het westen van het Perzische Rijk niet zo bedreigend. De koning van het bescheiden Macedonië was er binnengevallen. Vervelend, maar de machtige Perzische ‘koning der koningen’ Darius III dacht dat hij zo’n situatie best aankon. Dat was een dramatische vergissing. Het rommelde in 333 v.Chr. aan de...
‘Alle Makken zijn over die uitgesleten trap gesjouwd’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand schrijver Geert Mak, die dat ontelbare malen...
Het zweetbandje van Nena
Volgens mijn duikhorloge zit ik op tien meter diepte. Locatie: de zeebodem voor een populaire Zeeuwse badplaats. De lichtbundel van mijn lamp vangt een plastic ijslepeltje. Verderop ligt een haring van een windscherm. Dit is overduidelijk ooit een stuk strand geweest. Maar het is een brokje roest dat me heel nauwkeurig in staat stelt te...
Is een terrorist een goede bron?
‘Maar je weet toch dat ze liegen?’ Of iets vriendelijker geformuleerd: ‘Hoe kun je nu je boek baseren op interviews met terroristen? Die vertellen toch niet de waarheid?’ Dat zijn vragen die ik de afgelopen dagen op me afgevuurd kreeg na de verschijning van mijn boek Radicale verlossing. Wat terroristen geloven. Het is een vraag...
Eén formatie te veel
De ‘houdbaarheid’ van Mark Rutte leek verlopen. Dat verkondigde een deel van opinie makend Nederland in de aanloop naar een nieuw kabinet. Wat leert het verleden ons op dit punt? Kan Rutte bijvoorbeeld lessen trekken uit het einde van de politieke loopbaan van Hendrikus Colijn (1869-1944), die één kabinet te veel probeerde te vormen? Historisch...
Op Nederlandse bodem was niet iedereen vrij
In de Nederlandse Republiek bestond in de achttiende eeuw geen slavernij, zo bepaalde het gewoonterecht. In de koloniën werkten mensen als slaven, maar wie voet op Nederlandse bodem zette, zou automatisch vrij zijn. In de praktijk lag de zaak een stuk lastiger. In tijdschrift BMGN vertelt rechtshistoricus Tim van Polanen het verhaal van slaaf Claas,...
Aan ‘deepfake’ kleven risico’s
Dankzij kunstmatige intelligentie kunnen websitebezoekers sinds kort historische beelden tot leven wekken. Foto’s van overleden voorouders worden geanimeerd, maar ook historische beroemdheden als Anne Frank komen plotseling in beweging. Nieuwe technieken als deepfake maken het verleden toegankelijker voor een groot publiek, maar brengen ook risico’s met zich mee. Onder het motto ‘Deep Nostalgia’ lieten al...
Gezondheid: ieder voor zich
Groningen scoort het best op de Gezonde Stad Index 2022, Rotterdam bungelt onderaan. In de tweede helft van de negentiende eeuw werd gezondheid de verantwoordelijkheid van het individu.
Hulpactie voor verbrande bibliotheek
Nederlandse organisaties verzamelen documenten voor de universiteitsbibliotheek van Kaapstad. In april brak er een verwoestende brand uit bij de University of Cape Town, waarbij een deel van de unieke African Studies-collectie in vlammen opging. Onder andere het Nationaal Archief, het Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap en het Zuid-Afrikahuis roepen onderzoekers op om fotokopieën van bronnen uit...
Ons lichaam, jullie slagveld – Christina Lamb
Christina Lamb zag tijdens haar 30-jarige loopbaan als oorlogscorrespondent van The Sunday Times seksueel geweld tegen vrouwen in conflictsituaties alleen maar toenemen. Het blijkt een doeltreffend wapen om gemeenschappen langdurig en structureel te ontwrichten. Christina Lamb schreef een boek over ‘het goedkoopste wapen dat de mens kent’: verkrachting. Seksueel geweld tegen vrouwen is zo oud...
Moed deed er niet meer toe
In films en boeken heeft de legercommandant tijdens de Eerste Wereldoorlog een slechte reputatie: een eigenwijze en incompetente blaaskaak, die vanuit zijn veilige commandopost zijn manschappen meedogenloos de dood in jaagt. Nick Lloyd breekt in het eerste deel van zijn trilogie over de Grote Oorlog een lans voor de generaals van de Entente en de...
De oorlog van morgen – Wouter Linmans
De verschrikkingen van de Grote Oorlog ervoeren Nederlanders niet aan den lijve. Toch wisten ze heel goed hoe gruwelijk moderne oorlogvoering was, zo laat Wouter Linmans zien. Het was lange tijd in om te spotten met de Nederlandse krijgsmacht en de naïviteit van onze landgenoten in het Interbellum. Nederland was buiten de Eerste Wereldoorlog gebleven,...
Genuanceerd relaas over de slavernij
Is de Amsterdamse grachtengordel gebouwd met opbrengsten uit de slavernij? Dreef de Nederlandse economie in de achttiende eeuw op mensenhandel? En is er een verband tussen de slavernij en hedendaags racisme? Historicus Henk den Heijer slaat geen vraag in het actuele debat over. Tussen de werkelijkheid en het beeld van die werkelijkheid gaapt dikwijls een...
Vijanden van Rome – Peter Matyszak
Keer op keer stelden tegenstanders als Cleopatra, Spartacus, Hannibal en Attila de Hun Rome op de proef. Peter Matyszak vertelt over de geschiedenis van het Romeinse Rijk aan de hand van beroemde opponenten. In Vijanden van Rome schetst Peter Matyszak leven en sterven van zeventien notoire tegenstanders van het Romeinse Rijk, van Hannibal tot Attila...
Zelfs de meeuwen krijsen er poëzie
Op een eiland is alles anders: het licht, het geluid, de sfeer. Jan Bank en Doeko Bosscher kunnen er geen genoeg van krijgen. Ze schreven een onweerstaanbare geschiedenis van de 25 Nederlandse eilanden. Noem het een ‘eilandgevoel’. De eminente historici Jan Bank en Doeko Bosscher, nuchtere Hollandse zielen, raken er ongekend lyrisch van. Deze ‘eilandziekte’...
De nieuwe wereldorde die er niet kwam
Voor de Amerikaanse president George Bush en Sovjetleider Michail Gorbatsjov was 1991 een kanteljaar. De Verenigde Staten triomfeerden tijdens de Golfoorlog, terwijl de Sovjet-Unie als een kaartenhuis ineenstortte. Amerika werd de onbetwiste leider op het wereldtoneel. Al duurde dat slechts even. Wie het lemma ‘1991’ opzoekt in Wikipedia, krijgt ongevraagd een nuttige les in relativerende...
Uw dagelijkse portie geschiedenis
Elke dag de beste historische artikelen. Word abonnee en krijg onbeperkt toegang tot alle artikelen op Historischnieuwsblad.nl.
