Home Zelfs de meeuwen krijsen er poëzie

Zelfs de meeuwen krijsen er poëzie

  • Gepubliceerd op: 2 mei 2021
  • Laatste update 01 nov 2022
  • Auteur:
    Jeroen Vullings
  • 3 minuten leestijd
Zelfs de meeuwen krijsen er poëzie

Op een eiland is alles anders: het licht, het geluid, de sfeer. Jan Bank en Doeko Bosscher kunnen er geen genoeg van krijgen. Ze schreven een onweerstaanbare geschiedenis van de 25  Nederlandse eilanden.

Noem het een ‘eilandgevoel’. De eminente historici Jan Bank en Doeko Bosscher, nuchtere Hollandse zielen, raken er ongekend lyrisch van. Deze ‘eilandziekte’ omschrijven zij met romantische begrippen als ‘vrij’, ‘ongerept’, ‘puur’ en ‘tijdloos’. Op eilanden krijsen meeuwen niet, nee, ze reciteren ‘klaaglijke poëzie’. Het begon voor de ‘overkánters’ (Texels voor buitenstaanders) Bank en Bosscher met de Wadden, maar daartoe beperkten ze zich niet.

In Omringd door water beschrijven ze er 25: ‘elk eiland met een eigen, door de nu levende generaties in ere gehouden karakter’ – het historisch verankerde, vitale eilandgevoel is hun beslissend criterium. Smeerlappen als de IJsselmeerpolders vielen daardoor af; dat zijn ‘anti-eilanden’ die de eertijds fiere ‘echte eilanden’ Urk en Schokland hebben opgevreten.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Schokland toen het nog omringd was door water. In 1859 liet de regering het eiland ontruimen. Schilderij door Hermanus Koekkoek.

Ook onze zes gezellige Caribische eilanden staan jammerlijk buitenspel: de auteurs houden zich verre van een ‘neokoloniale visie’. Maar klagen doen we niet, integendeel. Wat weten Bank en Bosscher intrigerend te vertellen. Ze zetten de grote historische lijnen overtuigend neer. Al is hun project vooral onweerstaanbaar door de ‘kleine’ verhalen, de details vanuit het oogpunt der eeuwen. Neem de mentaliteitsverandering die de watersnoodramp van 1953 op Goeree-Overflakkee teweegbracht. De landarbeiders ontdekten door de tijdelijke evacuatie dat hun economische omstandigheden beroerd waren. De metropool Rotterdam lonkte.

Rotterdam blijkt een verhaal apart: door de ‘eilandhonger’ van die stad werden IJsselmonde en Rozenburg opgeslokt, verstedelijkt en als eiland onherkenbaar gemaakt. Alleen in de Rotterdamse uitdrukking ‘op Zuid’ (in plaats van ‘in Zuid’) reutelt het eilandgevoel nog wat.

Omringd door water lezen is leerzamer dan leerzaam. Zo zetten de Engelsen in 1666 West-Terschelling in de hens. Vier weken later verwoestte een brand half Londen. De dominee van Oost-Vlieland bood een verklaring: de vonken van Terschelling waren door ‘den fellen oosten windt van Godes rechtveerdige wrake’ naar Londen overgewaaid. God waakt over onze eilanden – als dat geen ultiem eilandgevoel is.

Jeroen Vullings is criticus

Omringd door water. De geschiedenis van de 25 Nederlandse eilanden

Jan Bank en Doeko Bosscher, Prometheus 896 p. € 45,-

Bestel in onze webshop.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 6 – 2021

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer