Seksueel geweld als oorlogswapen

Christina Lamb zag tijdens haar 30-jarige loopbaan als oorlogscorrespondent van The Sunday Times seksueel geweld tegen vrouwen in conflictsituaties alleen maar toenemen. Het blijkt een doeltreffend wapen om gemeenschappen langdurig en structureel te ontwrichten.

Christina Lamb schreef een boek over ‘het goedkoopste wapen dat de mens kent’: verkrachting. Seksueel geweld tegen vrouwen is zo oud als de oorlog zelf, constateert Lamb. Generaal Agamemnon beloofde zijn beste krijger Achilles al twintig vrouwen als oorlogsbuit wanneer hij erin zou slagen Troje te veroveren. En Mozes droeg zijn manschappen in de strijd tegen de Midjanieten op alleen de maagden te sparen, kennelijk voor hun eigen gerief (Numeri 31).

Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Volgens Lamb zijn vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw seksueel geweld en feminicide in conflictsituaties mondiaal alleen maar toegenomen. De Verenigde Naties, de Universele Rechten van de Mens en het Internationaal Strafhof in Den Haag hebben bewegingen als IS en Boko Haram niet kunnen tegenhouden. Ook de systematische verkrachtingen tijdens de oorlogen in Myanmar, Congo en Bangladesh blijken niet met juridische middelen te stoppen. Net zomin als het seksueel geweld tijdens de Vuile Oorlog in Argentinië, tijdens de strijd tussen de Hutu’s en de Tutsi’s in Rwanda of in de 57 Servische verkrachtingskampen tijdens de Bosnische Burgeroorlog.

Hoe kan dat? Verkrachting is ontdekt als een massavernietigingswapen, zo stelt Lamb. Het ontwricht gemeenschappen langdurig en structureel: fysiek, psychologisch en demografisch. Vooral binnen terroristische organisaties als Boko Haram en IS is verkrachting een vorm van ‘strijdende socialisatie’. Wapenbroeders die zich hebben overgegeven aan een orgie van geweld tegen vrouwen delen een gemeenschappelijke ervaring die hen voorgoed onderscheidt van de niet-strijder, de thuisblijver. Groepsverkrachting als initiatierite: wie zich er eenmaal aan heeft overgegeven, kan niet meer terug.

Dit gedrag is ook mogelijk omdat juridische vervolging vanwege seksueel geweld nauwelijks plaatsvindt. Het Internationaal Strafhof in Den Haag heeft sinds zijn oprichting één straf voor verkrachting opgelegd, een vonnis dat nota bene twee jaar later werd herroepen. Verkrachting wordt pas sinds 1998 als een oorlogsmisdrijf erkend. De ‘troostmeisjes’ van de Filippijnen wachten nog steeds op keizerlijke excuses vanuit Japan. Alleen een strafrechtelijke vervolging van de daders maakt het begin van een helingsproces voor de slachtoffers mogelijk. Ook daartoe roept Ons lichaam, jullie slagveld op. Een hartverscheurend, verbijsterend, maar bovenal belangrijk boek.

Openingsbeeld: Paris ontvoert Helena. Schilderij door Giovanni Francesco Romanelli.