Home Aan ‘deepfake’ kleven risico’s

Aan ‘deepfake’ kleven risico’s

  • Gepubliceerd op: 18 mei 2021
  • Laatste update 01 nov 2022
  • Auteur:
    Teun Willemse
  • 2 minuten leestijd
Aan ‘deepfake’ kleven risico’s

Dankzij kunstmatige intelligentie kunnen websitebezoekers sinds kort historische beelden tot leven wekken. Foto’s van overleden voorouders worden geanimeerd, maar ook historische beroemdheden als Anne Frank komen plotseling in beweging. Nieuwe technieken als deepfake maken het verleden toegankelijker voor een groot publiek, maar brengen ook risico’s met zich mee.

Onder het motto ‘Deep Nostalgia’ lieten al 80 miljoen bezoekers van de website MyHeritage hun historische foto’s animeren. De bewegende beelden brengen het verleden dichterbij, maar volgens Kees Ribbens, onderzoeker aan het NIOD en de Erasmus Universiteit, neemt de noodzaak voor kritische visuele geletterdheid hierdoor toe.

‘Geanimeerde en ingekleurde beelden kunnen de interesse in geschiedenis vergroten,’ zegt Ribbens. ‘Juist bij mensen die het verleden al snel oud, stoffig en grauw vinden. Toch voel ik me er als historicus wat ongemakkelijk bij. Geanimeerd beeld suggereert namelijk een authenticiteit die het niet heeft. Wanneer je mensen met dit soort materiaal bestookt, verdampt de distantie tot het verleden al snel.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Laagdrempelige toegang tot kunstmatige intelligentie kan er op termijn toe leiden dat het onderscheid tussen bewerkt en authentiek bronnenmateriaal vervaagt. ‘Het grote publiek kan dan minder kritisch omgaan met de authenticiteit van bronnenmateriaal.’ Ribbens noemt Holocaust-ontkenners als een groep die zelfs misbruik kan maken van nieuwe technieken. ‘Zij kunnen gemakkelijker twijfels zaaien over de authenticiteit van weergaves van de genocide. We moeten de discussie over beeldbewerking niet laten gijzelen door dit soort fenomenen, maar we moeten er wel rekening mee houden.’

Ribbens ziet dan ook een rol voor historici in de discussie over het bewerken van historische beelden. ‘Iedereen heeft er baat bij als mensen kritisch met historische beelden om kunnen gaan. Daarvoor hebben mensen een basaal besef nodig van beeldmanipulatie en de impact die het kan hebben. Net als informatici en mediawetenschappers moeten ook historici zich in die discussie mengen.’

 

Bewerkingen in musea

Ook musea zoeken naar manieren om moderne technieken te incorporeren in tentoonstellingen. ‘Hoelang blijf je als museum roomser dan de paus door niet aan beeldbewerking te doen?’ vraagt Ribbens zich af. ‘Bezoekers van musea vinden het immers fantastisch als je ze bewegend beeld kunt bieden.’ Daarbij is het belangrijk dat musea het verschil tussen authentiek en bewerkt beeld duidelijk maken. ‘Het zou een oplossing kunnen zijn om ingekleurd of geanimeerd beeld naast het oorspronkelijke beeld te plaatsen. Dat maakt bezoekers ervan bewust dat het om een eigentijdse bewerking gaat.’

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 6 – 2021