Home Is een terrorist een goede bron?

Is een terrorist een goede bron?

  • Gepubliceerd op: 19 mei 2021
  • Update 01 nov 2022
  • Auteur:
    Beatrice de Graaf
Beatrice de Graaf

‘Maar je weet toch dat ze liegen?’ Of iets vriendelijker geformuleerd: ‘Hoe kun je nu je boek baseren op interviews met terroristen? Die vertellen toch niet de waarheid?’ Dat zijn vragen die ik de afgelopen dagen op me afgevuurd kreeg na de verschijning van mijn boek Radicale verlossing. Wat terroristen geloven. Het is een vraag die mij altijd weer even laat schrikken. Zeker als je hem live op tv voorgeschoteld krijgt, zoals bij De Vooravond.

Toch is het een vraag waaraan historici eigenlijk gewend zouden moeten zijn; ik kreeg hem in de loop der tijd vaker. Bijvoorbeeld toen we een documentaire maakten met SS- en Wehrmacht-veteranen. Toen ik Stasi-generaals en -officieren interviewde, of voormalige leden van de Rote Armee Fraktion, Molukse activisten, en ga zo maar door. Blijkbaar gelden hun daden als zo verwerpelijk dat ze als historische bron niet meer serieus genomen kunnen worden – zou er zoiets achter zitten? Of misschien is het de overtuiging dat dit soort daders er hun werk van heeft gemaakt om altijd en overal de boel te bedriegen en hun listige plannen uit te voeren.

Het gaat nog verder als mensen menen dat je zelfs de archieven van de Stasi, of van ISIS, niet zou kunnen gebruiken, ‘omdat het leugenachtige onrechtsregimes’ zijn. Maar de vraag is dan: welke archieven mag je dan wél gebruiken? Die van onze ministerraad? Of die van de Trump-regering? Zou daar altijd de waarheid en niets dan de feitelijke waarheid in te vinden zijn? En zouden Nederlandse politici niet ook dingen ‘vergeten’ (‘er geen actieve herinnering meer aan hebben’), of ronduit verheimelijken of verdraaien? Daar zijn toch in recente parlementaire onderzoekscommissies wel een paar voorbeelden van te vinden.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

De vraag is natuurlijk niet welke bron – mondeling of schriftelijk – zuiver genoeg is om als eenduidig feitenrelaas te gebruiken. Want in de politieke geschiedenis bestaat dat soort bronnen bijna niet. Zelfs statistieken weerspiegelen de geest van de tijd en zullen sommige fenomenen niet benoemen, omdat ze toen nog niet als relevant golden. Denk aan de geconstrueerde begrippen ‘subjectieve veiligheid’, of ‘allochtoon’, die pas een paar decennia worden meegenomen in peilingen. De vraag is hoe je met bronnen omgaat. Of je ze in hun context plaatst. Ze zo uitgebreid mogelijk afstemt met andere bronnen en perspectieven. En je probeert te verplaatsen in wat de bron zelf op dat moment voor cultureel en ideologisch raamwerk had. Natuurlijk zullen Stasi-officieren uitkijken met wat ze zeggen. Net als terrorismegedetineerden.

Dat is als historicus juist de sport: om zo goed mogelijk te achterhalen wat iemand destijds, met ‘de kennis van toen’, beoogde en probeerde. Hoe onbegrijpelijk, afschuwelijk of afwijkend dat ook mag zijn voor ons anno nu. ‘Der Zeitzeuge lügt,’ zo waarschuwde mij ooit een Duitse professor. ‘Maar die leugens waren toen wel de werkelijkheid.’

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 6 – 2021

Nieuwste berichten

Scène uit Anak Indië
Scène uit Anak Indië
Recensie

Anak Indië laat zien: Indische Nederlanders zijn doorzetters 

Driehonderdduizend Indische-Nederlanders, Molukkers en Peranakan-Chinezen werden na de Tweede Wereldoorlog uit Nederlands-Indië, en later Indonesië, naar Nederland gerepatrieerd. Anak Indië. In Nederland door omstandigheden laat zien hoe het hun verging.  Weten Nederlanders echt zo weinig over Nederlands-Indië? Anak Indië begint met een fragment uit het tv-programma De slimste mens, waarin kandidaten de vraag ‘Wat weet...

Lees meer
Wij brachten de wildernis tot bloei
Wij brachten de wildernis tot bloei
Recensie

Streng gereformeerde Nederlanders trokken de Amerikaanse wildernis in

In de negentiende eeuw stichtten streng gereformeerde Nederlanders nederzettingen in de VS. Daar legden ze hun manier van leven op aan de inheemse bevolking en de natuur.  ‘De ploeg van den landbouwer gaat bestendig voort zonder bloedstorting het Vasteland te overwinnen; steden en Staten komen, als bij toverslag, tevoorschijn uit den boezem der Westelijke wildernissen;...

Lees meer
Rutte en Schoof verwelkomen de Spaanse premier Sánchez op de NAVO-top
Rutte en Schoof verwelkomen de Spaanse premier Sánchez op de NAVO-top
Opinie

De verzorgingsstaat maakt ons óók weerbaar 

Laat hogere defensie-uitgaven niet ten koste gaan van de verzorgingsstaat, waarschuwt historicus.

Lees meer
Babyboomers groeien op met Dr. Spock 
Babyboomers groeien op met Dr. Spock 
Artikel

Babyboomers groeien op met Dr. Spock 

Na de oorlog brachten miljoenen Amerikaanse ouders hun kinderen groot met de opvoedbijbel Baby and Child Care van Dr. Benjamin Spock in de hand. Ze waren blij met zijn pleidooi voor een ontspannen, liefdevolle opvoeding. Maar conservatieven vonden dat hij een hele generatie had veranderd in watjes, die te beroerd waren om in Vietnam te...

Lees meer