Historisch Nieuwsblad 1 - 2022
Jacht op de wolf
De Europese Commissie gaat de beschermde status van de wolf herzien. De angst voor wolven zit diep. In sprookjes werden ze gedemoniseerd, en eeuwenlang werd vol overgave en agressie jacht op ze gemaakt.
Op avontuur in Europa
Venetië gaat volgend jaar een toegangsprijs vragen om toerisme in te dammen. In de achttiende eeuw was een bezoek aan de stad een vast onderdeel van de grand tour van jongens uit de Britse elite.
Paus Leo X veroorzaakt kerkelijk schisma
Paus Franciscus is opgenomen in het ziekenhuis. In 1513 eiste Giovanni de Medici het pauselijk ambt op en effende hij de weg voor een grote kerkelijke scheuring.
Jonge Spartanen deden meer dan vechten
Van jongs af aan waren Spartanen maar met één ding bezig: vechten en oorlog voeren. Zo luidt het geijkte verhaal. Maar dat klopt niet. De Spartaanse opvoeding was veel meer dan het eenzijdige drilkamp dat er later vaak van is gemaakt. Blijmoedig en trots lieten Spartaanse jongens zich één keer per jaar geselen. Voor het...
De Kleine Aarde pionierde voor het milieu
De Club van Rome had net alarm geslagen, toen een groep idealisten in Boxtel de Kleine Aarde oprichtte. Op deze proefboerderij experimenteerden ze met een milieuvriendelijke manier van leven. Ze verbouwden hun eigen voedsel en probeerden zelf energie op te wekken. Hun initiatief sloeg onmiddellijk aan, al was er onderling veel strijd. Hoe bouw je...
Europa’s vernedering in de Suezcrisis
In 1956 vielen Groot-Brittannië en Frankrijk samen Egypte binnen. Ze hadden niet overlegd met de Amerikaanse president Eisenhower, die de twee Europese landen streng tot de orde riep. De Suezcrisis kostte Frankrijk en Engeland hun status als grootmachten en gaf een sterke impuls aan de Europese integratie. In de vroege ochtend van 5 november 1956...
De oogverblindende en gruwelijke atlas van Pernkopf
De beroemdste anatomische atlas ter wereld bevat 800 tekeningen van uitzonderlijke kwaliteit. Dat is te danken aan de grote hoeveelheid verse preparaten die de Weense professor Pernkopf kon gebruiken, dankzij de nazi’s. Zij stelden de lijken van honderden slachtoffers ter beschikking van de wetenschap. Toen de Oostenrijkse anatoom Eduard Pernkopf in de jaren dertig onderwijs...
Maria van Antwerpen werd geboren in het verkeerde lichaam
De vraag naar transgenderzorg is de afgelopen drie jaar verdrievoudigd. In de achttiende eeuw voelde Maria van Antwerpen zich een man en ging ze als man door het leven.
‘Het poldermodel is een mythe’
Zijn Nederlanders nog wel de spreekwoordelijke polderaars, die steeds in kalm overleg zoeken naar politieke consensus? Gelet op de moeizame formatie en de polarisatie in de samenleving zou je zeggen van niet. Misschien zit dat polderen wel minder in de vaderlandse traditie dan we denken, zegt historicus Piet de Rooy. ‘In het verleden drukte de...
Apen met een vuistbijl
Ze zijn sierlijk en haarscherp. Zozeer dat ik me afvraag waarom ze niet eerder zijn ontdekt: de versteende voetstappen die archeologen recentelijk hebben gevonden in het Amerikaanse New Mexico. Wat de afdrukken ook nog eens vertederend maakt: ze zijn duidelijk achtergelaten door kinderen. Die speelden ver voor onze jaartelling tikkertje in de zachte modder, terwijl...
Nieuwe activisten leren van oude
Leden van Extinction Rebellion zijn opgepakt op verdenking van opruiing. Eva Rovers constateert dat de huidige activisten leren van het verleden.
Ongewenste hoogbouw
Om de woningnood op te lossen maken steden als Utrecht en Den Haag plannen om serieus in de hoogte te bouwen. Een eeuw geleden deden Nederlandse steden hetzelfde. Net als nu was er toen veel weerstand. In de jaren twintig en dertig zaten Nederlanders te springen om huizen. Daarom broedden architecten en stadplanners op grootschalige...
Een certificaat bewees dat je pestvrij was
De ene na de andere pestgolf trof Antwerpen in de zestiende eeuw. Om de ziekte buiten te houden bedacht de stad stapels regels over isolatie en quarantaine. En er kwamen schriftelijke bewijzen dat de drager pestvrij was. ‘In dit huis heeft niemand de pest gehad.’ Certificaten met deze strekking waren gewild. In de havenstad kwam...
Het taboe op culturele revolutie
Soms zijn de perikelen rond de verschijning van een film interessanter dan de film zelf. Dat is het geval met One Second van Zhang Yimou. De regisseur is China’s beroemdste filmmaker in binnen- en buitenland. Eind jaren tachtig maakte hij met Het rode korenveld, Raise the Red Lantern en Ju Dou imponerende drama’s over het...
Melodrama over moord op Gucci
Geld maakt niet gelukkig, maar leidt tot moord in de Hollywood-film House of Gucci. ‘Geïnspireerd door een waargebeurd verhaal’ duikt de film in de even treurige als stompzinnige geschiedenis van de moord op Maurizio Gucci. En dat is geen onverdeeld succes. Maurizio Gucci, hoofd van het mode-imperium, werd in 1995 in opdracht van zijn ex-vrouw...
Heldenstrijd op Malta
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zette premier Winston Churchill een grote vloot in om Malta te behouden. Strategisch was het eiland eigenlijk niet zo belangrijk. Maar de overwinning redde de moraal. Dat het erom spande in de zomer van 1942 voor de Britten, wisten we al. De nederlagen stapelden zich op, in Tobroek en in Singapore....
Pogroms op Joden in Oekraïne
Vlak na de Eerste Wereldoorlog werden in Oekraïne massaal Joden gedood door verschillende groepen antisemieten. De Amerikaanse historicus Jeffrey Veidlinger haalt deze geweldsorgie uit de vergetelheid. Hij laat ook zien dat hier de basis werd gelegd voor de Holocaust. Tussen 1918 en 1921 vonden in Oekraïne bloedige antisemitische pogroms plaats, met meer dan 100.000 dodelijke...
Willem van Oranje als schaker
Tijdens de Opstand opereerde Willem van Oranje vanuit een zwakke stelling. Zijn bondgenoten waren onbetrouwbaar en hij had schrijnend geldgebrek. Toch hield hij vol en streefde naar een ‘religievrede’. Uit deze nieuwe biografie komt hij, ondanks zijn fouten, naar voren als een groot man. Op de eerste bladzijden van René van Stipriaans biografie van Willem...
Te laat voor de revolutie
Woningnood, werkloosheid en een wapenwedloop. Rond 1980 leek de situatie van jongeren hopeloos. ‘No future!’ krijsten de punkers. Jan Konst beschrijft hoe hij en zijn leeftijdgenoten van de ‘verloren generatie’ hun jeugdjaren beleefden. ‘Op de middelbare school deel ik met mijn klasgenoten het gevoel dat we te laat zijn geboren. Het is als de weemoed...
De willekeur van de Zwarte Dood
In de veertiende eeuw richtte de pest onvoorstelbare schade aan in Europa. Historici hadden moeite de omvang te bevatten, zo laat Dick Harrison zien in een meesterlijke studie. Zelfs met de meest conservatieve schatting van het aantal slachtoffers laat de pestepidemie tussen 1347 en 1352 de Eerste Wereldoorlog ruim achter zich. Op een bevolking van...
‘Het was alsof Dick voor me stond’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand Annejet van der Zijl, die ineens in...
Angela Merkels lievelingsboek
Soms lijkt het erop dat we meer schrijven, texten en appen dan lezen. Ik zie tal van collega’s om me heen worstelen met deadlines van bookproposals. Het lukt me amper om bij te houden wat iedereen aan het schrijven is, laat staan het ook te lezen of te beluisteren. Want ik moet natuurlijk ook zelf...
4 vragen aan Emily Hemelrijk
Over de Romeinse vrouw werd lange tijd weinig anders geschreven dan: ‘Zij sponde wol en zat thuis.’ Emily Hemelrijk wil dit beeld nuanceren. In Verborgen levens, publieke figuren laat ze zien dat Romeinse vrouwen niet binnenshuis werden weggestopt, maar openbare functies konden bekleden. Ze konden zelfs tot ‘moeder van de stad’ uitgroeien. Dan moesten ze...
Uw dagelijkse portie geschiedenis
Elke dag de beste historische artikelen. Bestel nu Historisch Nieuwsblad 05 met korting!