Home ‘Het was alsof Dick voor me stond’

‘Het was alsof Dick voor me stond’

  • Gepubliceerd op: 13 december 2021
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Alies Pegtel
  • 4 minuten leestijd
‘Het was alsof Dick voor me stond’

In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand Annejet van der Zijl, die ineens in een grafkelder stond tussen de zware, donkere eikenhouten kisten. ‘Ik zag: daar ligt Juliette, en daar Leon. Het voelde heel intiem.’

Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven?

Uit de periode waarin ik werkte aan de biografie van Annie M.G. Schmidt, Anna, herinner ik me dat haar zoon Flip van Duyn destijds een ontmoeting voor me regelde met zijn halfbroer. De broers hadden weinig contact, maar ik wilde natuurlijk graag de zoon ontmoeten die Annies man Dick in een eerdere relatie had gekregen. Hij deed de deur open en ik zei onmiddellijk: “Wat lijk jij op je vader.” Zijn vader was allang overleden, ik kende Dick alleen van foto’s, maar nu was het toch net of hij voor me stond.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Bijzonder?

‘Zonder meer.’

Waar zit ’m dat in?

‘Een historische sensatie overbrugt de tijd; die staat dan heel even stil. Dit gebeurt me natuurlijk vaker, als ik bijvoorbeeld een brief of dagboek lees van een hoofpersoon, of door een voormalig woonhuis loop. Het besef dat ik iets aanraak wat de mensen over wie ik schrijf en met wie ik leef lang geleden ook in handen hebben gehad, of dat ik precies daar ook rondwandel, geeft een bijzonder gevoel.’

Draagt dit ook bij aan uw onderzoek?

‘Het heeft meerwaarde, zeker. Niet voor niets reis ik altijd in de voetsporen van mijn hoofdpersonen hun leven na. Je kunt je situaties beter voorstellen als je ergens zelf bent geweest. Voor mijn laatste boek Fortuna’s kinderen, ben ik bijvoorbeeld naar San Francisco gegaan – gelukkig was ik nog net op tijd voor de lockdown vorig jaar. Een van de hoofdpersonages, de Nederlandse Virginie, heeft daar in de buurt in de negentiende eeuw een prachtig landgoed laten aanleggen. Toen de Amerikaanse beheerder me rondleidde, liet ze me een haard zien met eromheen Delfsblauwe tegeltjes met molentjes; die kwamen natuurlijk van Virginie en haar man. Toen was ik even heel dichtbij.’

Is dit soort historische sensaties een reden dat u non-fictie schrijft en geen fictie?

‘Nee hoor, ik heb ook fictie geschreven, dat vind ik ook leuk. Maar sommige historische verhalen zijn zo buitengewoon, daar kan gewoon geen verzonnen verhaal tegenop. Toen ik hieraan begon, wist ik niet waar het zou eindigen, dit boek ging volledig z’n eigen gang. Aanvankelijk dacht ik dat het alleen een verhaal zou worden in Historisch Nieuwsblad. Maar het bleef zo in mijn hoofd spoken dat ik besloot verder onderzoek te doen. Het resultaat was het boekenweekgeschenk Leon & Juliette, en dat groeide uiteindelijk uit tot een familiekroniek.’

Wat maakt dit verhaal zo bijzonder?

‘Het is hoopvol en liefdevol, en het helemaal waard om het onder het stof van de geschiedenis vandaan te halen. Het begon in 1818, toen de 18-jarige gelukszoeker Leon uit Monster naar de Verenigde Staten trok en in Charleston verliefd werd op de jonge slavin Juliette. Tegen de heersende tijdgeest in kocht hij haar vrij. Ze trouwden, maar uiteindelijk werd het leven voor dit gemengde gezin zo moeilijk en gevaarlijk dat hij haar en hun zes kinderen stuk voor stuk naar Nederland smokkelde. Hun oudste dochter Virginie maakte met haar man James de omgekeerde tocht terug naar Amerika. Ze was als slavin geboren, maar stierf als een van de rijkste vrouwen aan de westkust. Zoiets verzin je niet.’

Hoe bent u bij deze familie terechtgekomen?

‘Ik ben op ze geattendeerd door een ambtenaar in het Westland. Leon Herckenrath heeft daar in de duinen een grafkelder laten aanleggen. Aan het begin van mijn onderzoek ben ik daar gaan kijken. De zware toegangsdeur ging krakend open, en daar stond ik ineens tussen de zware, donkere eikenhouten kisten. Sommige waren heel klein, voor de overleden kinderen. Ik zag: daar ligt Juliette, en daar Leon. Het raakte me, het voelde heel intiem.’

Dit boek begon dus eigenlijk met een historische sensatie in een grafkelder?

‘Ja, en het eindigde daar ook. Mensen denken weleens dat mijn werk eenzaam is, maar ik heb drieënhalf jaar met deze familie en hun nazaten geleefd. Ik had bij mijn eerste bezoek aan de grafkelder twee witte rozen meegenomen, en die lagen er nog toen ik jaren later weer was. Verdroogd, maar onaangeraakt op hun kisten.’

 

Annejet van der Zijl (1962) is schrijver en historicus. Als redacteur van opinieblad HP/De Tijd, specialiseerde ze zich in literaire geschiedschrijving en portretten. In 1998 debuteerde ze met Jagtlust. Ze schreef bestellers als Anna (2002), Sonny Boy (2004) en De Amerikaanse prinses (2015). In 2010 promoveerde ze op Bernard. Een verborgen geschiedenis. Van der Zijl schreef vorig jaar het Boekenweekgeschenk Leon & Juliette. Fortuna’s kinderen is het vervolg daarop.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 1 - 2022

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer