Soms lijkt het erop dat we meer schrijven, texten en appen dan lezen. Ik zie tal van collega’s om me heen worstelen met deadlines van bookproposals. Het lukt me amper om bij te houden wat iedereen aan het schrijven is, laat staan het ook te lezen of te beluisteren. Want ik moet natuurlijk ook zelf mijn dagelijkse letterproductie halen. De modelarbeider Stachanov is er niks bij.
Vandaar dat ik met deze column weliswaar zelf ook weer aan het schrijven ben, maar deze pagina toch aan het lezen wijd. Laten we de komende weken minder typen, en meer scrollen. Want van absorberen kun je leren. En wat moeten we dan leren van al dat lezen? Laten we daarvoor eens te rade gaan bij Angela Merkel, want zij bracht me op het idee.
Onder collegaministers geldt Merkel als de kanselier die leest (Gerhard Schröder en Helmut Kohl zaten vooral te kletsen aan de telefoon). Als Merkel tot 19 december blijft zitten, is ze langer kanselier geweest dan Kohl. En in die periode heeft ze naast alle crises die ze moest managen altijd veel gelezen. Ze gaf al aan dat ze na haar politieke pensionering nog meer wil lezen, en af en toe een pruimentaart wil bakken. Maar we weten dat ze eigenlijk aldoor boeken heeft verslonden. En wel zonder aanziens des auteurs. Ze las de volstrekt oubollige kinderboeken Max en Moritz. Ze is fan van Russische romans, in het bijzonder Oorlog en vrede. Ze werd onlangs nog betrapt met het boek Tyrant, van Stephen Greenblatt, waarin verschillende soorten despoten in de toneelstukken van Shakespeare worden besproken.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Volgens een goede vriendin heeft Angela het hele Duitse kabinet onlangs gedwongen een boekje te lezen van de essayist en islamoloog Thomas Bauer met de titel Die Vereindeutigung der Welt. Über den Verlust an Mehrdeutigkeit und Vielfalt. In dat essay waarschuwt Bauer voor een verlies van meerduidigheid en ambivalentie. De rijkdom van planten- en insectensoorten loopt terug. Maar ook onze sociale biotoop is haar meervoudigheid aan het verliezen. De rijkdom van mensen, van hun vocabulaire, in allerlei dubbelzinnige vormen en maten, is aan het verschralen, omdat internet ons dwingt alles en iedereen in bubbels te sorteren.
Voor Merkel, die haar eerste levenshelft was opgesloten in een land van eenduidigheden, was en is de kern van de open samenleving de mogelijkheid om van het leven in al zijn ambiguïteit te genieten. Bij al haar politieke instinct en machiavellisme (want dat heeft ze ook, lees Ralph Bollmanns biografie over haar maar) weet ze dat democratie alleen kan bestaan bij gratie van de tolerantie van ambiguïteit. En als lezen één ding doet, is het wel je invoeren in werelden waar meer stemmen, personen en beelden om je heen warrelen dan je ooit zelf had kunnen verzinnen. Minder zelf zenden, meer lezen – nadat ik deze column heb ingeleverd ga ik dat proberen.