Home Nieuwe activisten leren van oude

Nieuwe activisten leren van oude

  • Gepubliceerd op: 13 dec 2021
  • Update 03 feb 2023
  • Auteur:
    Geertje Dekkers
Nieuwe activisten leren van oude

Grootschalige protesten zijn in Nederland terug van vrijwel weggeweest. Sociale media hielpen de afgelopen jaren apathie te bestrijden en brachten wereldverbeteraars en boze burgers met elkaar in contact. Historicus en activismeonderzoeker Eva Rovers constateert dat er een nieuwe generatie activisten is, die met kleine doelgerichte acties veel aandacht genereren. Daarnaast zijn ‘ouderwetse’ vormen als massale demonstraties belangrijk gebleven. En de geschiedenis laat volgens haar zien dat ze effect hebben.

In de jaren negentig leek activisme in Nederland op zijn retour, maar inmiddels is het helemaal terug. Hoe komt dat?

‘Voor veel Nederlanders was die tijd erg comfortabel, maar inmiddels is het duidelijk dat er heel serieuze problemen zijn, zoals groeiende ongelijkheid en het klimaat. Meer mensen zijn overtuigd van de urgentie van verandering. Daarnaast hadden destijds velen het idee dat actievoeren weinig zin had, of dat het alleen iets was voor bijvoorbeeld mensen die bereid waren zich aan een boom vast te ketenen. In dat opzicht zijn de Arabische Lente en Occupy, in de periode 2010-2012, kantelpunten geweest. Die hebben enorm veel energie losgemaakt doordat ze lieten zien dat je met sociale media heel brede groepen uit de samenleving achter een doel kunt krijgen. De mensen achter bewegingen als Black Lives Matter, Extinction Rebellion en de boerenprotesten hebben daarvan geleerd.’

Wat doen zij anders dan bijvoorbeeld in de jaren tachtig?

‘Activisten van nu kijken meer welk middel geschikt is voor welk doel. Je kunt meteen beginnen met een grote demonstratie organiseren, maar soms hoef je maar met een kleine groep te zijn. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de tien mensen die een protestperformance opvoerden in het Van Gogh Museum tegen de sponsoring door Shell. Dat is een vreedzame actie en ziet er sympathiek uit. Als je die vreedzame performers door de politie laat afvoeren, dan is dat slecht voor de reputatie van de instelling of bedrijf.’

Een vredesactivist verstoort een legeroefening op het Scheveningse strand, 6 juni 1998.

Dus het activisme is radicaal veranderd?

‘Zo’n performance is een nieuwe vorm van de sit-in, die al decennia bestond. Verder zijn er activisten die ontregelen, zoals Extinction Rebellion, die voor dood op straat gaan liggen (die-in) of kruispunten bezetten. Hun aanpak is van deze tijd, maar in de jaren zestig waren de provo’s ook al bezig met ontregelen. Daarnaast zijn de massale demonstraties, zoals we die in de jaren tachtig zagen tegen bijvoorbeeld kernwapens, helemaal terug. De grote schaal waarop jongeren een paar jaar geleden protesteerden voor klimaatmaatregelen heeft duidelijk invloed gehad.’

Je schreef Practivisme. Een handboek voor heimelijke rebellen. Wat kunnen activisten leren van historici?

‘In de eerste plaats dat actievoeren zin heeft en dat dingen veranderen. Als je ermiddenin zit, kan het anders lijken, omdat het allemaal erg langzaam gaat. Maar de strijd voor vrouwenkiesrecht heeft ook zeventig jaar geduurd. Dat het veel tijd kost betekent niet dat er niets gebeurt. Daarnaast kun je leren van wat er in het verleden is misgegaan. Met de Maagdenhuisbezetting in 2015 bijvoorbeeld. Die kreeg heel veel aandacht, maar heeft uiteindelijk weinig veranderd. Dat kwam doordat het actievoeren een doel op zich was geworden en er geen duidelijk plan was voor “de dag na de revolutie”. Hetzelfde zag je bij de Arabische Lente: toen de machthebbers in Egypte waren verjaagd, lag er geen strategie klaar voor de toekomst en daardoor verslechterde de situatie snel. Huidige activisten beseffen steeds meer hoe belangrijk het is om niet meteen de straat op te rennen, maar eerst een goed plan te maken.’

Eva Rovers

schreef onder meer De eeuwigheid verzameld. Helene Kröller-Müller (1869-1939), BOUD. Het verzameld leven van Boudewijn Büch en Practivisme. Een handboek voor heimelijke rebellen. Ze is medeoprichter van Bureau Burgerberaad, dat burgers een actievere rol wil geven bij het ontwikkelen van klimaatbeleid.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 1 - 2022

Nieuwste berichten

Hongaars protest tegen de dam
Hongaars protest tegen de dam
Artikel

Hongaren gingen pas de straat op toen de Donau gevaar liep

Ondanks groeiende onvrede over het communistische systeem keken Hongaren in de jaren tachtig wel uit om in het openbaar kritiek te uiten. Pas toen de bouw van een waterkrachtcentrale de Donau bedreigde, kwam de bevolking in opstand.  In de jaren vijftig hadden Hongarije en Tsjecho-Slowakije het plan opgevat om een gigantische waterkrachtcentrale met dammen te...

Lees meer
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Artikel

Oost-Duitsers reageerden geschokt op tv-beelden van smerige fabrieksstad

In de DDR was het anticommunistische verzet van de kerk nauw verbonden met de opkomst van de milieubeweging. Een heimelijk gefilmde televisiedocumentaire over een vieze fabrieksstad zette het Oost-Duitse milieuactivisme in één klap op de kaart.  Het grote publiek leerde de Oost-Duitse milieubeweging kennen toen in september 1988 de televisiedocumentaire Bitteres aus Bitterfeld op de...

Lees meer
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Artikel

‘Geef ons schone lucht!’, scandeerden honderden boze Bulgaren

In Bulgarije was de milieubeweging de eerste protestbeweging die burgers tegen het communisme wist te mobiliseren. Moeders kwamen in opstand nadat hun kinderen flauwvielen door overwaaiende fabrieksgassen.  Op het centrale plein van het Bulgaarse provinciestadje Roese, niet ver van de Roemeense grens, stond op 23 september 1987 een groep jonge kinderen te wachten op hun...

Lees meer
Poolse demonstranten in 1980
Poolse demonstranten in 1980
Artikel

Kernramp gaf Poolse milieuactivisten een enorme populariteitsboost

De nucleaire ramp in Tsjernobyl bracht een kentering teweeg in Polen, waar al jaren een protestbeweging tegen het communistische regime sluimerde. Doordat het Sovjet-regime de ramp onder het tapijt wilde schuiven, verbeterde de reputatie van Poolse milieuactivisten. Hun verzet gaf ook andere Poolse protestbewegingen nieuw elan.   In 1980 was de vakbond c opgericht door havenarbeiders...

Lees meer