Over de Romeinse vrouw werd lange tijd weinig anders geschreven dan: ‘Zij sponde wol en zat thuis.’ Emily Hemelrijk wil dit beeld nuanceren. In Verborgen levens, publieke figuren laat ze zien dat Romeinse vrouwen niet binnenshuis werden weggestopt, maar openbare functies konden bekleden. Ze konden zelfs tot ‘moeder van de stad’ uitgroeien. Dan moesten ze wel buiten Rome wonen, want de verschillen tussen de hoofdstad en de wereld daarbuiten waren groot. ‘In Rome overschaduwde de keizerlijke familie iedereen.’
Waarom wilde u dit boek schrijven?
‘Omdat het mijn voorgaande onderzoeken samenvat. Het gaat over Romeinse vrouwen buiten Rome, want er was een hele Romeinse wereld buiten de hoofdstad. Over de vrouwen in de rest van het Romeinse Rijk is ontzettend weinig bekend. Wat we van vrouwen weten gaat vrijwel altijd over keizerinnen, terwijl zij natuurlijk uitzonderingen waren.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Emily Hemelrijk
Welke openbare functies konden vrouwen bekleden?
‘Vrouwen mochten geen militaire of politieke functies bekleden, dus zochten ze het vaak in de sociale hoek. Dan ging het in de eerste plaats om religieuze functies, zoals het priesterschap. Daarnaast kon een Romeinse vrouw zich als weldoenster profileren. Publieke vrijgevigheid in de vorm van schenkingen aan een stad gaf een vrouw eer en aanzien. Ten slotte konden vrouwen die heel veel voor een stad betekenden tot patrones worden gekozen en tot “moeder van de stad” worden uitgeroepen. Zo’n patrones diende als intermediair tussen een kleine provinciestad en de hoofdstad Rome.’
Waren er verschillen per stad?
‘In Rome konden vrouwen absoluut geen publieke functies bekleden, terwijl ze wel dezelfde juridische mogelijkheden hadden als vrouwen buiten Rome. Dit komt waarschijnlijk doordat de keizerlijke familie alles overschaduwde in Rome en niemand – man of vrouw – te veel openbare eer mocht opeisen. Daarnaast was de hoofdstad een conservatief bolwerk. Invloedrijke vrouwen pasten daar niet bij. In Rome was dus niets te zien van vrouwen in publieke functies, maar in de provinciesteden waar ze connecties mee hadden genoten ze die eer vaak wel.’
Verbeterde de positie van vrouwen op den duur?
‘De grootste vooruitgang was de verandering van het huwelijksrecht, waardoor een vrouw niet langer onder de familie van haar man viel, maar onder haar oorspronkelijke familie. Een eventueel erfdeel bleef nu van haar alleen. Een andere vooruitgang kwam waarschijnlijk onbedoeld tot stand door nieuwe wetgeving van keizer Augustus: als een vrouw drie kinderen had gebaard, had ze geen voogd meer nodig. Deze wet was vergelijkbaar met de volledige handelingsbekwaamheid die getrouwde vrouwen in 1956 in Nederland kregen. Dat was dus een enorme stap vooruit.’
Amber Heemskerk is stagiaire bij Historisch Nieuwsblad.
Verborgen levens, publieke figuren. Romeinse vrouwen buiten Rome
Emily Hemelrijk. 280 p. Athenaeum, € 22,50
Bestel in onze webshop.
