Historisch Nieuwsblad 3 - 2022
Een Moeder in het kwadraat
Op een van mijn dierbaarste foto’s staat mijn vader als pas afgestudeerde student in rokkostuum op de trappen van het Academiegebouw in Nijmegen. Naast hem zijn ouders op hun paasbest; mijn oma draagt zelfs handschoenen. Toch voelen ze zich duidelijk niet op hun gemak in de geleerde omgeving. Vooral de ogen van mijn oma treffen...
Great is Britain allang niet meer
Leuke vraag voor quizmakers: in welk jaar begon het Britse wereldrijk te krimpen? Waarschijnlijk zullen de meeste mensen instinctief een jaartal noemen na 1945. Maar het enige juiste antwoord is 1922. In maart is het exact een eeuw geleden dat de zon begon onder te gaan boven het grootste rijk ooit. Egypte verklaarde zich onafhankelijk...
‘Ik voelde een hand van 500 jaar geleden’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand conservator Annemarieke Willemsen. ‘Ik trok middeleeuwse wanten...
Waarom woorden er (niet) toe doen
De woorden die historici gebruiken om het verleden te beschrijven, liggen soms maatschappelijk gevoelig. Onlangs deed een Indonesische gastcurator van het Rijksmuseum de term ‘Bersiap’ in de ban als zijnde racistisch. De Federatie Indische Nederlanders dreigde daarop met rechtszaken en de directeur van het museum haalde bakzeil. Waarom hechten we zoveel waarde aan woorden? What’s...
Tolerantie in de Zuiderlijke Nederlanden
De katholieke Zuidelijke Nederlanden stonden bekend om hun strenge regels ten aanzien van het beoefenen van de protestantse religie. Toch gaf de overheid enige ruimte aan protestanten die woonden in de ‘Geuzenhoek’. De Geuzenhoek was een verzameling dorpen met protestantse families in het zuidwesten van Vlaanderen. Historicus Roman Roobroeck laat in het laatste nummer van...
De eerste lokale verkiezing
Op 16 maart kiezen we in Nederland nieuwe gemeenteraden. Burgers van Heusden gingen ons 235 jaar geleden al voor. In revolutionaire verkiezingen in 1787 kozen ze stadsgenoten die moesten toezien op het bestuur. Deze verkiezingen volgden op jaren van onrust in Heusden en omliggende dorpen, zegt historicus Joost Rosendaal (Radboud Universiteit). Er waren economische problemen...
Vrede in Europa
Het was 1941 toen de Britse minister van Arbeid Ernest Bevin nadacht over een radicaal andere toekomst na de ellende van de oorlog: ‘Welk groter eerbetoon kunnen we brengen aan hen die nu lijden,’ schreef hij, ‘dan tegen hen te kunnen zeggen: “Deze keer is het echt niet tevergeefs”?’ Historicus Jorrit Steehouder haalt het citaat...
Hollanders naar het Chinese hof
In 1795 reisden drie Nederlandse gezanten naar China om de keizer te feliciteren met zijn 60-jarige jubileum. Over hun avonturen en de warme ontvangst aan het hof schreef Tonio Andrade een mooi verhaal, dat wringt bij de conclusie. Manifestaties van westerse superioriteit waren een open zenuw in het China van de keizers en zijn dat...
Drama vol verraad en tragiek
Verzetsvrouw Franci Siffels geeft tijdens de oorlog haar man aan bij de Sicherheitsdienst. Daarna verraadt ze nog tientallen verzetsmensen. Die worden opgepakt, gemarteld en dikwijls gefusilleerd. Erik Schaap schreef Franci’s tragische levensverhaal. In 1993 werd het Boekenweekgeschenk geschreven door W.F. Hermans. In de mist van het schimmenrijk was een gefingeerd dagboek en een typisch Hermans-verhaal,...
Het ontstaan van de moderne tijd
Treinen doorkruisten de continenten, de internationale handel nam een hoge vlucht en de telegraaf bracht iedereen snel op de hoogte. Jürgen Osterhammel beschrijft hoe de wereld in de negentiende eeuw een ingrijpende gedaanteverwisseling doormaakte. Hij schetst een levendig en verhelderend panorama van een ongekend boeiende periode. Sommige historici pleiten ervoor de Middeleeuwen rond 1800 te...
Vrouwen eisten ook inspraak
Waarom mocht de helft van de wereldbevolking niet meepraten over vrede, zo vroegen feministen na de Eerste Wereldoorlog aan de Amerikaanse president Woodrow Wilson. Mona L. Siegel laat zien dat hun opstelling een keerpunt betekende. Op 12 november 1918, een dag na de wapenstilstand die de Eerste Wereldoorlog beëindigde, constateerde Flora Annie Steel in de...
4 vragen aan Jona Lendering
Hannibals legendarische tocht door de Alpen geldt als een van de spectaculairste gebeurtenissen uit de Oudheid. Maar volgens historicus Jona Lendering wordt de prestatie van deze generaal overdreven. ‘In mijn boek probeer ik het verhaal terug te brengen tot menselijke proporties.’ Lendering laat zien waarom de twee antieke bronnen over de tocht erg onbetrouwbaar zijn....
Hella Haasse was ‘de grote eenling’
Ze werd overladen met prijzen en tot in verre buitenlanden gelezen. Toch stond Hella Haasse altijd in de schaduw van de Grote Drie. Ze voelde zich haar hele leven miskend, zo blijkt uit de biografie van Aleid Truijens. De zevenjarige Helly werd in vooroorlogs Baarn gepest door andere kinderen. Ze vonden het meisje uit Nederlands-Indië...
De moeder van alle parlementaire enquêtes
De parlementaire enquêtecommissie legt het strenge fraudebeleid van Rutte I bloot. In 1984 volgde heel Nederland via de televisie de RSV-enquête. Dit parlementaire onderzoek legde genadeloos de miskleunen bloot van politici, ambtenaren en zakenlieden die betrokken waren bij scheepsconcern RSV. De Tweede Kamer herontdekte zo de mogelijkheden van een eigen enquête.
Koningin van het zink
Hoe maak je goud van zink? De Belgisch-Franse mijnbouwondernemer Fanny Mosselman verwierf het monopolie op de dakbedekkingen van het nieuwe Parijs dat Napoleon III liet bouwen. Deze zakelijke superdeal was het resultaat van jarenlang netwerken in de hoogste kringen. Alles wierp ze in de strijd: geld, tact en ook liefde. Op het eerste gezicht lijkt...
Cultuur als laatste bindmiddel
Niet lang na de Tweede Wereldoorlog vertrekt diplomaat Oscar Mohr naar Indonesië om er de Nederlandse cultuur te promoten. Hij mag via een nieuwe organisatie, Sticusa, veel geld uitgeven om de kunstzinnige elite in te palmen. Toch rijst al snel de vraag wat de inspanningen van Sticusa nu eigenlijk opleveren. Het is voorjaar 1949. Terwijl...
Eugenetica: een gezond en zuiver volk
Groenlandse vrouwen eisen schadevergoeding van Denemarken omdat de Deense regering vanaf de jaren zestig zonder hun toestemming spiraaltjes aanbracht.
Verstokte kolonialen plannen en een coup
Na Mali, Burkina Faso en Niger heeft er nu ook In Gabon een coup plaatsgevonden. In 1947 werden in Nederland plannen gesmeed voor een staatsgreep.
Anna Maria van Schurman: een geleerde maagd
Anna Maria van Schurman sprak vele talen, kon goed musiceren en was ook nog kunstzinnig. In de zeventiende eeuw mocht ze als eerste vrouw colleges volgen. Ze wijdde haar leven daarna aan de wetenschap. Maar op haar zestigste nam ze een besluit waar haar geleerde vrienden niets van begrepen. De geleerde Anna Maria van Schurman...
De ijdele kanselier
Op een van de beroemdste schilderijen van Jan van Eyck staat kanselier Nicolas Rolin even groot afgebeeld als de Maagd Maria. Kennelijk vond hij zichzelf erg belangrijk. Wie was deze Bourgondiër, die in het midden van de vijftiende eeuw het toppunt van zijn roem bereikte? Jaarlijks genieten zo’n 400.000 toeristen van de serene schoonheid van...
Poetin denkt nog steeds koloniaal
Een jaar geleden brak de oorlog in Oekraïne uit. Volgens historicus Hubert Smeets werkt de koloniale geschiedenis van Rusland nog altijd door in de mentaliteit van Poetin.
Uw dagelijkse portie geschiedenis
Elke dag de beste historische artikelen. Bestel nu Historisch Nieuwsblad 05 met korting!