Home Dossiers Achttiende eeuw De eerste lokale verkiezing

De eerste lokale verkiezing

  • Gepubliceerd op: 22 februari 2022
  • Laatste update 01 nov 2022
  • Auteur:
    Geertje Dekkers
  • 2 minuten leestijd
De eerste lokale verkiezing
Cover van
Dossier Achttiende eeuw Bekijk dossier

Op 16 maart kiezen we in Nederland nieuwe gemeenteraden. Burgers van Heusden gingen ons 235 jaar geleden al voor. In revolutionaire verkiezingen in 1787 kozen ze stadsgenoten die moesten toezien op het bestuur.

Deze verkiezingen volgden op jaren van onrust in Heusden en omliggende dorpen, zegt historicus Joost Rosendaal (Radboud Universiteit). Er waren economische problemen en Heusden lag in een grensgebied. ‘Het hoorde bij het gewest Holland, het meest bevoorrechte deel van het land, waar protestanten dominant waren. Maar iets verderop lag Brabant, een katholiek gebied dat juist achtergesteld werd. Zelfs de Hollandse inwoners van de streek zagen dat het niet eerlijk was zoals de zaken in de Republiek waren geregeld. Bovendien wisten ze dat er sprake was van corruptie en daarom eisten ze openheid over de publieke financiën.’

De patriotten – verlichte revolutionairen die de stadhouder weg wilden hebben – kwamen in Heusden met het plan vertegenwoordigers te kiezen die het gemeentebestuur zouden controleren. En zo gebeurde het, in januari 1787. ‘Baanbrekend was dat ook katholieken konden worden verkozen,’ zegt Rosendaal. Die waren normaal gesproken uitgesloten van het openbaar bestuur. ‘Maar nu kozen ze een nieuw bestuursorgaan met voor de helft katholieken.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Bestuurders van Holland vonden de verkiezingen te ver gaan en draaiden de uitkomst tijdelijk terug. ‘Maar al snel kwamen er plannen om ook in andere steden vertegenwoordigers te laten kiezen,’ zegt Rosendaal. ‘In Heusden konden de vertegenwoordigers alsnog hun werk doen. En als ze de kans hadden gekregen, hadden de patriotten in Heusden vermoedelijk ook de burgemeester en de schepenen laten kiezen.’

Maar die kans kwam er niet. De Pruisische koning Frederik Willem II, de zwager van de stadhouder, stuurde zijn leger om een einde te maken aan de revolutionaire veranderingen. Heusden en de Republiek gingen weer even terug naar het oude normaal. Maar op de lange termijn zou het idee van gekozen gemeentevertegenwoordigers blijvend blijken.

Heusden wordt ingenomen door orangisten. Gedenkpenning, 1787.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 3 - 2022

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf portret
Beatrice de Graaf portret
Column

Trump begrijpt niet echt wat oorlog is

Nadat de HSS Iowa duizenden kilometers had gevaren, duizenden tonnen munitie had afgeschoten, en misschien wel nucleaire kernkoppen had meegetorst, mocht het schip in 2012 eindelijk voorgoed aanmeren. Het ligt nu in de haven van Los Angeles, voor iedereen te bezoeken als museum. En dat kan ik u van harte aanraden. Een tochtje door dit...

Lees meer
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer