Historisch Nieuwsblad 5 - 2021
Samen tegen het water
In zijn boek Aan zee. Een kroniek van de kust schrijft Martin Hendriksma over de Nederlandse kust door de eeuwen heen. Van het verdronken land van Saeftinghe tot de Atlantikwall in Petten en van de kapers uit Vlissingen tot de nudisten bij Callantsoog. Welke rol speelde de zee in het leven van kustbewoners? En hoe...
Weergaloze spionne Krystyna Skarbek
De Poolse barones Krystyna Skarbek, alias Christine Granville, werkte als geheimagent voor de Britten. Ze legde contact met het Poolse verzet, regelde hulp voor ontsnapte krijgsgevangenen en redde een collega uit handen van de Duitsers. Maar ze kreeg niet de erkenning die ze verdiende. ‘Zet Europa in lichterlaaie.’ Met die woorden gaf de Engelse premier...
De comeback van MacArthur
Aanvankelijk faalde de Amerikaanse generaal Douglas MacArthur in de oorlog tegen Japan. Pas toen hij het strijdtoneel naar de Filippijnen verlegde, ging het beter. Al duurde het gevecht tegen Japan daardoor langer en vielen er meer slachtoffers. Maar de overwinning droeg uiteindelijk bij aan zijn heldenreputatie.
Pavelić: moordlustige Duce van Kroatië
wam de fascistische terroristenleider Ante Pavelić aan het bewind in Kroatië. Om zijn positie te handhaven zocht hij zijn toevlucht tot excessief geweld.
De jacht op communisten
Vanaf 1941 maakten de Duitsers jacht op Nederlandse communisten. Een van de gearresteerden was de Twentse Hendrik Visscher. Hij werd afgevoerd naar een psychiatrische instelling in Bergburg, die beschikte over de eerste gaskamer van het Derde Rijk.
Guerrilla in de jungle
In het oerwoud van Nieuw-Guinea knokt een Nederlandse verzetsgroep dertig maanden tegen de Japanse bezetter. Zestien mannen en één jonge vrouw overleven. Ze worden uitgehongerd en volkomen verzwakt teruggevonden. De eerste flarden Nederland zijn net bevrijd als persbureau Anep-Aneta op 21 september 1944 nieuws verspreidt uit het geallieerde hoofdkwartier in de Zuidwest-Pacific. ‘Heden werd de...
Trollen tegen de nazi’s
Tijdens de Tweede Wereldoorlog bestookte de Britse journalist Sefton Delmer nazi-Duitsland niet met bommen en granaten, maar met ranzige roddels. Zijn radiostations ontpopten zich tot trollenfabrieken en verspreidden zo veel mogelijk nepnieuws.
‘Mussert was al voor de oorlog een landverrader’
De historici Edwin Klijn en Robin te Slaa werken bijna twintig jaar samen aan een monsterproject: de integrale geschiedenis van de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland. Deze maand verschijnt het tweede deel, over de periode 1936-1940. Hierin beschrijven zij hoe NSB-leider Anton Mussert zijn dalende populariteit compenseerde door toenadering tot Hitler-Duitsland te zoeken. Het eerste deel...
Heibel om een Holocaustmonument
Dit weekend stond de wereld stil bij de Jodenvervolging. De totstandkoming van het Holocaustmonument in Berlijn was moeizaam. En nog steeds maakt het de tongen los.
Ontsla eens een ambtenaar
Als het afgelopen jaar ons iets heeft geleerd, dan is het wel dat Nederland minder goed wordt geleid dan we altijd dachten. Ons koninkrijk is een bestuurlijke plaats delict, bezaaid met gebroken beloftes van Hugo de Jonge, failliete ouders en opengereten Groningse huizen. Het lijkt gek, maar dat zou weleens door ons grote aantal ambtenaren...
De archieven van het kalifaat
Wat doe je als je in oorlogsgebied archieven en documenten vindt van het onrechtsregime dat je net hebt verslagen? We weten inmiddels dat de redding van de Stasi-archieven door dissidenten en de oprichting van een overheidsinstelling die slachtoffers, onderzoekers en geïnteresseerden gereguleerd toegang geeft tot die archieven, succesvol zijn geweest. Ze hebben geholpen bij de...
‘Het enige wat hij nog had, was haar foto’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand NIOD-beeldonderzoeker René Kok, die werkt in een...
‘Luister naar de ander’
Schrijver Abdelkader Benali trok zich terug als spreker voor de 4 mei-voordacht, nadat er ophef was ontstaan over uitspraken die hij deed in 2006. De toespraak die hij in de Nieuwe Kerk in Amsterdam had willen houden, publiceert hij nu in de bundel De stilte van de ander. Hierin vraagt Benali om bij het herdenken...
Feministen vergeleken zichzelf met slaven
Voor de wet ‘is de gehuwde vrouw slavin, niets meer’, stond in 1902 in het radicaal-feministische tijdschrift Evolutie. Het was een typerende zin voor die tijd, stelt Sophie van den Elzen, die onlangs promoveerde aan de Universiteit Utrecht. Van den Elzen onderzocht hoe feministen in Frankrijk, Nederland en Duitsland in de negentiende en vroege twintigste...
Franse ruzie om ‘islamo-links’
‘Islamo-gauchisme plaagt de samenleving en universiteiten,’ zei onlangs de Franse minister van Hoger Onderwijs, Frédérique Vidal. Volgens haar worden studenten geïndoctrineerd door linkse (gauche) docenten die de politieke islam steunen. Ze heeft een onderzoek aangekondigd. De minister baseert zich op een manifest dat honderd academici schreven na de onthoofding van de Parijse leraar Samuel Paty...
Dirham in Gelderse grond
Ergens in de vroege Middeleeuwen namen Vikingen een Arabische munt mee naar het huidige Nederland. Daar vond iemand de dirham bijzonder genoeg om te verwerken tot een sieraad, door hem in een zilveren omranding te plaatsen. Dat sieraad werd vervolgens achtergelaten op de plaats waar nu de Gelderse gemeente Voorst ligt. Meer dan een millennium...
Willem Drees blijft een icoon
Diplomatiek, zakelijk en kundig stelde Willem Drees zich in dienst van het landsbelang. Toch dreigt deze grootste Nederlandse sociaal-democraat al in vergetelheid te raken. Gelukkig is er het boek van Jelle Gaemers. Wat weten we nog over de Nederlandse sociaal-democratische politicus en de meervoudige naoorlogse minister-president Willem Drees? ‘Vadertje Drees’ noemden ze hem, later zelfs...
De honden van Joegoslavië
Het lot van honden en mensen in Joegoslavië is met elkaar verweven. Dat blijkt uit het prachtige boek van Guido van Hengel over het tragische land. ‘Op straat moest orde heersen. Dit was de twintigste eeuw, problemen zouden voortaan anders worden aangepakt. Grondiger.’ Als een boek zo begint, is dat behoorlijk onheilspellend. En inderdaad, de...
Straatvechters aan het front
Tijdens de Tweede Wereldoorlog leek de glorietijd aan te breken van de WA, de militie van de NSB. Nadat ze jarenlang Joodse burgers, linkse arbeiders en jazzmusici hadden belaagd, vertrokken veel leden naar het oostfront. Daar troffen ze een vijand van een ander kaliber aan. Heel lang is de NSB gezien als een clubje wild...
Meer woning voor je geld
De prijzen van Nederlandse koopwoningen gaan door het dak en in de grote steden worden de huren steeds hoger. Toch concludeert econoom Matthijs Korevaar dat wonen gedurende de afgelopen eeuwen juist betaalbaarder is geworden. ‘We zijn vooral luxer gaan wonen.’ Voor zijn promotie aan de Universiteit Maastricht onderzocht Matthijs Korevaar de betaalbaarheid van woningen in...
Nederland was geen ‘meisjesinternaat’
Het Nederland van vóór de Tweede Wereldoorlog is vaak afgeschilderd als een dooie, gezapige boel, een met oude kranten dichtgeplakte uithoek van Europa. ‘Een conservatief land’, noemde Lou de Jong het in het eerste deel van zijn grote geschiedwerk. En als belangrijkste oorzaak werd vaak gewezen op het feit dat ons land niet had deelgenomen...
Uw dagelijkse portie geschiedenis
Elke dag de beste historische artikelen. Bestel nu Historisch Nieuwsblad 05 met korting!