De honden van Joegoslavië

Het lot van honden en mensen in Joegoslavië is met elkaar verweven. Dat blijkt uit het prachtige boek van Guido van Hengel over het tragische land.

‘Op straat moest orde heersen. Dit was de twintigste eeuw, problemen zouden voortaan anders worden aangepakt. Grondiger.’ Als een boek zo begint, is dat behoorlijk onheilspellend. En inderdaad, de verhalen die in Roedel worden verteld zijn veelal duister, verontrustend, gruwelijk – maar vaak ook verrassend. Dat laatste heeft alles te maken met het ongewone perspectief dat Guido van Hengel heeft gekozen: dat van het gedeelde lot van mensen en honden in Joegoslavië.

Het boek begint echter in Istanbul, waar begin vorige eeuw op gruwelijke wijze werd afgerekend met de vele zwerfhonden, wat voor de toenmalige machthebbers een soort vingeroefening bleek te zijn voor de genocide op de Armeniërs, enkele jaren later. En ook als we naar Joegoslavië kijken, blijken er veel raakvlakken te zijn tussen het lot van honden en mensen.

Op indringende wijze beschrijft Van Hengel de rol die honden speelden tijdens de Tweede Wereldoorlog en schetst hij de ontwikkeling van het regime van maarschalk Tito via diens huisdieren, terwijl hij aan de hand van diens belangrijkste criticus toont hoe honden en wolven zijn verbonden met de mythen en legenden van Joegoslavië.

Van Hengel laat zien dat er een duidelijke relatie bestaat tussen het ontstaan van het vreemde begrip ‘rashond’ (alsof er aan de hond nog iets natuurlijks is) en het opkomende nationalisme in de negentiende eeuw. Een nationalisme dat in communistisch Joegoslavië werd onderdrukt, maar zich daar op uiterst bloedige wijze manifesteerde.

Bizar is bijvoorbeeld het verhaal over de fokker die met een ‘reconstructie’ van de zogenoemde ‘Servische Verdedigingshond’ kwam, een mastiff die al tijdens de Middeleeuwen de moslims zou hebben bestreden. Niet minder merkwaardig zijn de gevolgen van de zeer diervriendelijke wet die Bosnië in 2009 aannam in een poging een wit voetje bij de EU te halen. Dit leidde tot een explosieve groei van het aantal straathonden, wat weer resulteerde in de zogenoemde ‘hondenoorlog’.

Roedel is geen ‘doorsnee’ geschiedenisboek, maar een prachtig geschreven boek vol sfeervolle, sensitieve verhalen over een tragisch land. Een land dat eind jaren tachtig werd bevrijd van het communisme, maar toen uiteenviel en wegzonk in een gruwelijke oorlog, en waar de verschillende staten die sindsdien zijn ontstaan nog altijd kampen met de spoken uit het verleden en de burgers eigenlijk geen idee hebben welke kant het op gaat.

Roedel. Een alternatieve geschiedenis van Joegoslavië
Guido van Hengel, Van Oorschot 248p, € 20,-
Bestel in onze webshop.