Home Straatvechters aan het front

Straatvechters aan het front

  • Gepubliceerd op: 19 april 2021
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Rob Hartmans
  • 3 minuten leestijd
Straatvechters aan het front

Tijdens de Tweede Wereldoorlog leek de glorietijd aan te breken van de WA, de militie van de NSB. Nadat ze jarenlang Joodse burgers, linkse arbeiders en jazzmusici hadden belaagd, vertrokken veel leden naar het oostfront. Daar troffen ze een vijand van een ander kaliber aan.

Heel lang is de NSB gezien als een clubje wild geworden kleinburgers dat op potsierlijke wijze de fascistische bewegingen in Italië en Duitsland imiteerde, maar nog geen deuk in pakje boter kon slaan. En bijgevolg werd ook de aan de partij gelieerde militie, de WA (Weerbaarheidsafdeling), beschouwd als een stelletje losers. Terugblikkend in de wetenschap dat ze inderdaad tot de verliezers van de Tweede Wereldoorlog behoorden, is het niet zo moeilijk om te constateren dat de Nederlandse nationaal-socialisten nooit veel hebben voorgesteld.

Maar een dergelijk perspectief werkt vertekenend, want zelf vonden ze natuurlijk dat ze wel degelijk iets voorstelden, terwijl hun tegenstanders hun als een reëel gevaar beschouwden. In zijn op zeer gedegen archiefonderzoek gebaseerde boek Uitschot in uniform beschrijft Gertjan Broek helder en uitvoerig hoe de WA zich ontwikkelde, wat de aantrekkingskracht ervan was, wat de leden ervan uitspookten en hoe overheid en publiek hierop reageerden.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Het klopt dat ook tijdgenoten de NSB en de WA aanvankelijk niet erg serieus namen, zodat het antirevolutionaire dagblad De Standaard in 1935 kon schrijven: ‘Als grimmig kijken en hard stampen synoniem zijn met heldenmoed, dan beschikt Mussert inderdaad over een keurkorps.’ Maar doordat de WA’ers om de haverklap politiek tegenstanders provoceerden door in arbeiderswijken met Volk en Vaderland te colporteren en vechtpartijen met ‘marxisten’ en de politie uit te lokken, werd de organisatie door de overheid al snel als een probleem gezien.

Ook Anton Mussert en andere NSB-leiders hadden een probleem met de eigengereide straatvechters van de WA, die wel de fascistische strijdlust bezaten, maar in veel mindere mate beschikten over een andere deugd die in deze kringen gepredikt werd: gehoorzaamheid aan meerderen. Nog voor de Wet op de Weerkorpsen, die dergelijke milities verbood, in werking trad hief Mussert de WA op. Daarna organiseerden de leden ervan zich vooral in wandel- en sportclubs.

Met de Duitse bezetting leek aanvankelijk de ‘glorietijd’ van de WA aan te breken. De ‘zwarte soldaten’ mochten hun uniform weer aantrekken en konden zich uitleven op het belagen van Joodse landgenoten en leden van de Nederlandse Unie. Van hun droom om ‘de straat’ te beheersen kwam echter niets terecht, en al spoedig besloten velen naar het oostfront te vertrekken. Maar de vijand die ze daar troffen was van een heel ander kaliber dan de Joodse burgers, linkse arbeiders, cafébezoekers en jazzmusici die ze daarvoor in elkaar hadden geslagen, zodat een flink deel van dit geüniformeerde tuig geheel terecht sneuvelde.

Rob Hartmans

 

Uitschot in uniform. De WA 1932-1945

Gertjan Broek

287 p. Boom, € 24,90

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 5 - 2021

Nieuwste berichten

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Artikel

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport

In het eindrapport van de Raad voor de Luchtvaart uit 1994 over de oorzaken van de Bijlmerramp stond een fout: op een routekaart van de rampvlucht was het moment waarop het vliegtuig twee motoren verloor, verkeerd aangegeven. Een oud-onderzoeker van de Raad, Henk Pruis, ontdekte de fout onlangs. Hij denkt dat die voeding heeft gegeven...

Lees meer
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Interview

Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior

Veertig jaar geleden blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Er viel één dode. De Nederlander Martini Gotjé was aan boord toen de bommen ontploften. Voor Greenpeace brak een nieuwe periode aan. Op 10 juli 1985 blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Het schip lag in...

Lees meer
Scène uit The teacher who promised the sea
Scène uit The teacher who promised the sea
Recensie

‘The Teacher Who Promised the Sea’ toont dat het Franco-verleden nog springlevend is

Autoritaire en dictatoriale regimes haten kritisch onderwijs. Dat blijkt ook uit de speelfilm The Teacher Who Promised the Sea, waarin een Franco-militie in 1936 meedogenloos afrekent met een jonge idealistische onderwijzer. Het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen. De Catalaan Antoni Benaiges is 31 als hij in 1935 als onderwijzer gaat werken in een schooltje...

Lees meer
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Artikel

Amerikaanse president zet politie en leger in tegen ongewenst verklaarde immigranten

Tijdens het presidentschap van Woodrow Wilson sloeg de Amerikaanse overheid met harde hand stakingen neer, deporteerde duizenden migranten en liet racistisch geweld tegen zwarten ongestraft. Daardoor kwam de democratie hevig onder druk kwam te staan, net als nu onder Donald Trump.

Lees meer