Straatvechters aan het front

Tijdens de Tweede Wereldoorlog leek de glorietijd aan te breken van de WA, de militie van de NSB. Nadat ze jarenlang Joodse burgers, linkse arbeiders en jazzmusici hadden belaagd, vertrokken veel leden naar het oostfront. Daar troffen ze een vijand van een ander kaliber aan.

Heel lang is de NSB gezien als een clubje wild geworden kleinburgers dat op potsierlijke wijze de fascistische bewegingen in Italië en Duitsland imiteerde, maar nog geen deuk in pakje boter kon slaan. En bijgevolg werd ook de aan de partij gelieerde militie, de WA (Weerbaarheidsafdeling), beschouwd als een stelletje losers. Terugblikkend in de wetenschap dat ze inderdaad tot de verliezers van de Tweede Wereldoorlog behoorden, is het niet zo moeilijk om te constateren dat de Nederlandse nationaal-socialisten nooit veel hebben voorgesteld.

Maar een dergelijk perspectief werkt vertekenend, want zelf vonden ze natuurlijk dat ze wel degelijk iets voorstelden, terwijl hun tegenstanders hun als een reëel gevaar beschouwden. In zijn op zeer gedegen archiefonderzoek gebaseerde boek Uitschot in uniform beschrijft Gertjan Broek helder en uitvoerig hoe de WA zich ontwikkelde, wat de aantrekkingskracht ervan was, wat de leden ervan uitspookten en hoe overheid en publiek hierop reageerden.