Historisch Nieuwsblad 7 - 2021
Angst voor kerncentrales is plooibaar
Nu kernenergie weer op de politieke agenda staat, laait ook de discussie over de risico’s op. Volgens historicus Christ Klep hebben burgers een irrationele perceptie van gevaar.
Wappies van het Derde Rijk: occulte obsessies van de nazi’s
Tegenwoordig zouden ze ‘wappies’ worden genoemd: de kopstukken van het Hitler-regime die geloofden in aardstralen, magische runen en meteorieten die buitenaardse supermensen naar de aarde brachten. Historici negeren vaak de occulte en pseudowetenschappelijke obsessies van de nazi’s. Maar die speelden een aanzienlijke rol in hun ideeënwereld.
Een revolutionaire ruziezoeker
Van Rusland tot China en Nederlands-Indië: overal dook Henk Sneevliet op om de linkse zaak te dienen. Maar overal raakte hij betrokken bij ruzies en conflicten. Zo ook in Nederland, waar zijn revolutionaire splinterpartij steeds meer het karakter van een sekte kreeg. In de laatste week van juli 1921 kwamen in een traditionele woning in...
Een verloren paradijs
Historicus Auke van der Woud onderzoekt hoe de Nederlanders het landschap in de afgelopen twee eeuwen hebben herschapen. De staat nam hierbij geleidelijk de regie in handen. Maar momenteel laat die de ruimtelijke ordening op haar beloop, en dat baart de historicus zorgen. ‘Op deze manier loopt het land vol.’ Komend najaar verschijnt een herziene...
Paaien, straffen en verwennen
Dat het Romeinse Rijk ooit heeft bestaan mag een wonder heten. En dat het eeuwenlang standhield is nog opmerkelijker. De Romeinen kregen het voor elkaar dankzij zes basisprincipes. Op papier was het Romeinse Rijk een onbestuurbaar drama: op het hoogtepunt een slordige 5 miljoen vierkante kilometer groot, bewoond door een veelheid aan volkeren, stammen en...
Voorspoed langs de limes
De Rijn vormde de noordelijke grens van de Romeinse provincie Neder-Germanië. Langs deze limes – in het huidige Nederland en West-Duitsland – verrezen forten en nederzettingen. Daar ontmoetten kooplieden, boeren, militairen, burgers en Romeinen elkaar. De grensstreek bloeide, tot het Romeinse Rijk instortte. Landsgrenzen zijn gekke dingen. In onze moderne wereld zijn we gewend ze...
Erie-kanaal
President Joe Biden gaat het achterstallige onderhoud aan de Amerikaanse infrastructuur aanpakken. Tweehonderd jaar geleden legde de Amerikaanse overheid als eerste grote project het Erie-kanaal aan. Dat was een enorm succes, al verscherpte het de tegenstellingen tussen Noord en Zuid. Aan het begin van de negentiende eeuw rukte Amerika onstuitbaar op naar het westen. Maar...
Satire op de waanzin van Wilhelm II
De Duitse historicus Ludwig Quidde schreef een vernietigend artikel over de Romeinse heerser Caligula. Maar oplettende lezers herkenden daarin kritiek op keizer Wilhelm II. Het schotschrift werd honderdduizenden keren gelezen en was onderwerp van fel debat. Voor Quidde bleef dit geraffineerde staaltje majesteitsschennis niet zonder gevolgen. In maart 1894 troffen de lezers van de liberale...
Slavinnenhandel tijdens de hadj
Tienduizenden moslims gingen elk jaar vanuit Nederlands-Indië op bedevaart naar Mekka. Sommige pelgrims vielen tijdens dit massale evenement in handen van slavenhandelaren. Vooral jonge meisjes liepen groot gevaar – zelfs nog aan het begin van de twintigste eeuw. Rond 1930 was 85 procent van de 60 miljoen inwoners van Nederlands-Indië moslim. Iedere moslim van enige...
‘Anita’s dekentje zei mij niets’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand historicus Marjan Schwegman, die er vergeefs naar...
Sterker door sport
Steeds minder jongeren schrijven zich in bij een sportclub. Een eeuw geleden reisden beweegpropagandisten stad en land af om het belang van sport te verkondigen.
Veel fracties geen probleem
Met achttien partijen in de Tweede Kamer kan Nederland onbestuurbaar worden, vrezen analisten. Maar een eeuw geleden waren het er bijna evenveel en dat ging goed, zegt politiek historicus Henk te Velde. In 1918 kwamen er zeventien partijen in de Kamer. Hoe kon dat? ‘Het was een direct gevolg van de invoering van het...
Stad hielp bij faillissement
Amsterdammers die failliet gingen, konden in de zeventiende eeuw een nieuwe start maken dankzij bemoeienis van de stad. Dat concludeert historicus Maurits den Hollander uit onderzoek naar de Desolate Boedelskamer, die faillissementen afhandelde. Burgers die failliet gingen, konden sinds de Middeleeuwen rekenen op gevangenschap en publieke vernederingen. Want wie zijn schuldeisers niet kon betalen, pleegde...
Twitter-therapie voor eenzame historici
Wat zijn de bijwerkingen en neveneffecten van de coronapandemie en de lockdown? Elders heb ik betoogd dat de opkomst van ‘hyperbolie’, de extreme overdrijvingen en onwaarheden op sociale media, samenvalt met de politieke beslissingen en incidenten rond de Covid-19-crisis. Een ontwikkeling die te betreuren valt. Want hashtags als #Neurenberg 2.0 of vergelijkingen van vaccinatiebewijzen met...
Eeuwig archief op de maan
Nederlandse journalisten, sliepen jullie? Vrijwel geen medium bracht een van de meest belangwekkende berichten van dit voorjaar: voor het eerst krijgt een buitenaardse locatie monumentenstatus. Mare Tranquillitatis, schouwtoneel van de beroemdste kleine stap ooit, is uitgeroepen tot erfgoed. Dat moet de krater en de landingsmodules die daar liggen vrijwaren van beschadiging, roof of exploitatie. Door...
De wraak van de verliezers
De Duitse politie heeft 25 leden van de extreemrechtse Rijksburgerbeweging gearresteerd. Het rechts-terrorisme in Duitsland heeft wortels in de vroege jaren twintig.
Radicale verlossing – Beatrice de Graaf
Nederlandse IS-strijders hoopten in Syrië iets goed te maken, zo legden ze uit aan Beatrice de Graaf. Ze voelden zich zondig en wilden boete doen. Maar Syriërs zaten niet te wachten op deze ‘verlossers’. Historicus Beatrice de Graaf stelt de ultieme vraag bij het onderzoek naar terrorisme: wat bezielt jihadstrijders, links- en rechts-radicalen om te...
Krijgsgeweld en kolonie – Petra Groen
Na de val van Napoleon kreeg Nederland een koloniaal rijk in de schoot geworpen. Maar het kostte een eeuw om het gezag in ‘ons Indië’ daadwerkelijk te vestigen. En dat ging er bloedig aan toe. Altijd was er wel ergens een militaire expeditie gaande. ‘Hij schreed gewichtig, hij reed gewichtig. Hij werkte gewichtig, hij at...
De laatste samenzweerder – Peter Stothard
De aanslag op Julius Caesar had grote gevolgen voor het Romeinse Rijk. Zijn moordenaars bereikten precies het tegendeel van wat ze beoogden, zo laat Peter Stothard zien in een beeldend relaas. In De laatste samenzweerder duidt Peter Stothard, oud-hoofdredacteur van The Times, de historische, maatschappelijke en culturele betekenis van de moord op Julius Caesar op...
Met Hollandse bedaardheid – Dirk J. Tang
Waarom schafte Nederland de slavernij af? En waarom duurde dat eigenlijk zo lang? Dirk Tang inventariseert helder en zonder ideologische stellingname welke factoren een rol speelden. Vergeleken met andere Europese landen schafte Nederland vrij laat de slavernij in de koloniën af. Pas in 1863 was het zover, terwijl de voormalige slaven nog tien jaar onder...
Uw dagelijkse portie geschiedenis
Elke dag de beste historische artikelen. Word abonnee en krijg onbeperkt toegang tot alle artikelen op Historischnieuwsblad.nl.
