Historisch Nieuwsblad 6 - 2025



Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen
De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde. In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...


Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel
We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...


Negen Nederlanders maakten een hachelijke pelgrimstocht naar Jeruzalem
Negen Nederlanders maakten in 1525 een pelgrimstocht naar Jeruzalem. En dat was niet zonder gevaar, zo blijkt uit hun verslagen. Ze werden lastiggevallen door rovers en bandieten. Bovendien raakten ze in het Heilige Roomse Rijk verzeild in de Boerenoorlog. ‘We hoorden getrommel en geweerschoten.’ Welgemoed vertrok de Delftse barbier Arent Willemsz op 26 april 1525...


Wereldsteden van de Lage Landen: niets over Zwolle, wel over sekswerkers en hiphop
Vijftig Nederlandse en Belgische steden komen aan bod in de bundel Wereldsteden van de Lage Landen. Het is een boeiende, maar nogal willekeurige verzameling verhalen. De bundel heeft een opmerkelijke titel, omdat er op Brussel na geen steden in de Benelux te vinden zijn met meer dan een miljoen inwoners. Met wereldsteden bedoelen de samenstellers...


Russische boeren waren eeuwenlang onvrij
Moeten de miljoenen Russen zich vrij door het land kunnen bewegen? Nee, menen de Russische autoriteiten al eeuwen. Via een passensysteem leggen ze de bevolking beperkingen op. Propiska, letterlijk vertaald ‘registratie’, is een beladen begrip in het Russisch. Het is de informele benaming voor de stempel die vrijwel iedere Rus in zijn verplichte ‘binnenlandse paspoort’...


Frederik van Eeden duldde racisme in Amerika
De idealist Frederik van Eeden begon in 1909 een nieuwe landbouwkolonie in de Amerikaanse staat North Carolina. Daarbij kreeg hij hulp van de schatrijke white supremacist Hugh MacRae, die betrokken was bij een racistische staatsgreep. Waarom ging Van Eeden toch met hem in zee? In 1909 gaat arts, psychiater, schrijver en idealist Frederik van Eeden...


Waarom het experiment om iedereen Engels te leren mislukte
Nederland moest vooruit in Europa. Daarom moest iedereen Engels leren, vond de Arnhemse PvdA-voorman Herman Koch. Het kwam in zijn stad in 1958 tot een experiment op lagere scholen – dat al snel vastliep. ‘Good morning, meneer!’, ‘Good morning, children!’ De begroeting tussen de kinderen van de derde klas van de openbare lagere school aan...


Politieke grenzen zorgden voor andere bouwstijl
Huizen in Maassteden als Maastricht, Sittard, Roermond en Venlo vertoonden tussen 1200 en 1600 opvallende verschillen. Die vielen in belangrijke mate samen met de politieke grenzen, zo betoogt Birgit Dukers in haar proefschrift Bouwen langs de Maas, waarop ze onlangs promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. De huidige provincie Limburg was in de late Middeleeuwen...


Woonwagenbewoners hebben liever een huis op wielen
Tienduizenden mensen willen niet in een huis, maar in een woonwagen leven. Dat leidt al eeuwen tot discriminatie en tot strijd met de overheid, die hun vrijheid steevast probeert in te perken. In Nederland hebben ook altijd mensen gewoond zonder vaste verblijfplaats. In de Middeleeuwen waren dit reizende handelaren of mensen met een specialistisch beroep....


‘The Teacher Who Promised the Sea’ toont dat Franco-verleden springlevend is
Autoritaire en dictatoriale regimes haten kritisch onderwijs. Dat blijkt ook uit de speelfilm The Teacher Who Promised the Sea, waarin een Franco-militie in 1936 meedogenloos afrekent met een jonge idealistische onderwijzer. Het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen. De Catalaan Antoni Benaiges is 31 als hij in 1935 als onderwijzer gaat werken in een schooltje...


‘Overlevenden van de oorlog kunnen zich echt verplaatsen in kinderen in Gaza’
In haar nieuwe boek Kinderen in oorlogstijd kijkt Steffie van den Oord met de laatste generatie overlevenden terug op de sporen die de Tweede Wereldoorlog door hun leven heeft getrokken.


‘Land van het grote sterven’ – Rusland heeft een militaire mentaliteit
In Land van het grote sterven betoogt Joris Van Bladel dat Russen uit ander hout zijn gesneden dan Europeanen.


Geschiedenis van de westerse magie: van tovenarij tot Loch Ness
De een kon het monster van Loch Ness oproepen, de ander veroorzaakte met zijn tovenarij de Franse Revolutie.


De Mercedes was een cadeau van ene A. Hitler
Het complex ziet eruit alsof het is gebouwd door een psychotische architect uit de DDR die besloot eens jolig te doen. Met een lading slecht gemixt beton. Nee, het voormalige koninklijk paleis in de Nepalese hoofdstad Kathmandu heeft niets royaals. Als ze me hadden verteld dat het speciaal was geconstrueerd voor de wereldkampioenschappen jute knopen...


De baron die het Mongoolse rijk van Dzjengis Khan wilde herstellen
Als aristocraat voelde Roman von Ungern-Sternberg een diepe minachting voor linkse idealen als gelijkheid en eerlijke kansen voor iedereen. Hij vocht waar hij maar kon – en met extreem veel geweld – voor het herstel van een imperiale orde. Zo wilde hij in Mongolië het rijk van Dzjengis Khan restaureren. Als iemand het leven van...


Nederland bombardeerde Barbarijse piraten met ‘een hagel van projectielen’
Noord-Afrikaanse kapers maakten al eeuwenlang de zeeën onveilig. In 1815 was Nederland het zat. Maar de marine speelde niets klaar in haar eentje. Om de piraten effectief te bestrijden was samenwerking met andere Europese landen nodig. Gerrit Metzon zag met ketenen om zijn been hoe een Nederlandse vloot aan de horizon verscheen. Hij was tot...


Greet Hofmans was geen charlatan
De Hofmans-affaire geldt als de ernstigste naoorlogse constitutionele crisis. Gebedsgenezeres Greet Hofmans zou veel invloed aan het hof hebben gehad en een wig tussen Juliana en Bernhard hebben gedreven. Han van Bree ontkracht dat beeld. Greet Hofmans zou de koningin op ontoelaatbare wijze hebben beïnvloed en ‘wereldvreemde’, pacifistische ideeën hebben ingefluisterd – wat tijdens de...


Beelden van Romeinse goden roken naar rozen
De Grieken en Romeinen parfumeerden hun sculpturen om de religieuze beleving te vergroten. Dat schrijft historica Cecilie Brøns in de Oxford Journal of Archeology. Wie in de Oudheid een altaar bezocht, kon zich vergapen aan rijk beschilderde standbeelden van goden, die soms echte kleren en sieraden droegen. Maar zo’n bezoek was niet alleen een visueel...


Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn
Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken. ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...


Geert Mak schrijft een ode aan een Amerika dat niet meer bestaat
Het nieuwe boek van Geert Mak, Wisselwachter, draait om Harry Hopkins, een belangrijke medewerker van president Franklin D. Roosevelt.


Trump begrijpt niet echt wat oorlog is
Nadat de HSS Iowa duizenden kilometers had gevaren, duizenden tonnen munitie had afgeschoten, en misschien wel nucleaire kernkoppen had meegetorst, mocht het schip in 2012 eindelijk voorgoed aanmeren. Het ligt nu in de haven van Los Angeles, voor iedereen te bezoeken als museum. En dat kan ik u van harte aanraden. Een tochtje door dit...

Uw maandelijkse portie geschiedenis
Maandelijks de beste historische artikelen. Bestel nu Historisch Nieuwsblad met korting!