Historisch Nieuwsblad 5 - 2022
Gevangenen vechten mee
Zelensky wil gevangenen vrijlaten om tegen de Russen te vechten. In de Oudheid kozen heersers er soms al voor om gevangenen vrijheid te beloven in ruil voor deelname aan een oorlog.
Barre tocht door Albanië
In het legermuseum van de Albanese stad Gjirokastër springt één foto eruit: Amerikaanse militaire verpleegsters tonen lachend hun tot op de draad versleten schoenzolen. De foto is een herinnering aan een reis vol ontberingen achter vijandelijke linies. 8 november 1943. Een Dakota-transportvliegtuig van de Amerikaanse luchtmacht steeg op van een modderig vliegveld bij het Siciliaanse...
De ondergang van de übermensch
Adolf Hitler en Benito Mussolini streefden naar een rassenrevolutie. Vitaal, wilskrachtig, opofferingsgezind en wat Hitler betreft ook nog arisch – zo moest de nieuwe übermensch worden. Toen hun missie mislukte, keerden beide dictators zich tegen hun eigen volk. Miljoenen Europeanen geloofden in de vorige eeuw heilig in het fascisme. Deze nieuwe revolutionaire stroming bood zijn...
Leopold III: de foute koning der Belgen
Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakt de Belgische koning Leopold III zich onmogelijk. Hij heult met de Duitsers, werkt de geallieerden tegen en schoffeert zijn volk. Kan hij na de oorlog nog wel terugkeren op de troon? De kwestie verdeelt de Belgen tot op het bot. Het is zomer 1950 en in België hangt revolutie in...
De sinaasappelopstand van ’41
Jongens van de mts in Heerlen wilden hun afkeer van de Duitse bezetter tonen. Op de verjaardag van prinses Beatrix liepen ze in een rebelse stemming door de stad. Toen ze op een grote kar met sinaasappels stuitten, grepen ze hun kans. De derde verjaardag van prinses Beatrix, op 31 januari 1941, was haar eerste...
Oekraïne zat klem tussen Hitler en Stalin
Oekraïners gaan al drie jaar gebukt onder de Russische invasie. Ook in de Tweede Wereldoorlog heeft de Oekraïense bevolking veel geleden.
Verzetsheldin Henriëtte Pimentel
Haar hele leven had Henriëtte Pimentel zich al ingezet voor kinderen. Toen ze in 1942 de kans kreeg Joodse kinderen te redden, aarzelde ze geen moment. Samen met verzetsmensen bedacht ze een systeem om kinderen weg te smokkelen uit de crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg. Zeshonderd kinderen ontkwamen zo aan deportatie. Als op vrijdagavond 23...
Claus von Stauffenberg: een dubieuze martelaar
Duitsland herdacht dit weekend de aanslag van Claus von Stauffenberg op Hitler. Von Staffenberg ging als held de geschiedenis in, maar wilde hij werkelijk de democratie herstellen?
VS en Rusland verpestten samen kans op vrede
De Amerikaanse president Bill Clinton wilde een overgangsorganisatie oprichten voor Oost-Europese landen die aansluiting zochten bij de NAVO. Door fouten aan zowel Amerikaanse als Russische zijde is dat compromis mislukt. Dit schrijft de Amerikaanse historicus Mary Sarotte in haar boek Not One Inch. Na de val van de Muur en de gewenste Duitse eenwording begrepen...
Jonge intellectuelen trekken naar rechts
Forum voor Democratie telt veel jonge, hoogopgeleide leden. Wat beweegt hen om zich aan te sluiten bij een radicaal-rechtse partij? Docent nieuwste geschiedenis Daniël Knegt (UvA) trekt een parallel met de jaren dertig, toen het fascisme aantrekkingskracht uitoefende op jonge denkers. Waarom is Forum aantrekkelijk voor jonge intellectuelen? ‘Er is in Nederland geen alternatief voor...
‘Verraad van Anne Frank’ moest toneelstuk worden
Een van de initiatiefnemers van het omstreden ‘cold case-onderzoek’ naar het verraad van Anne Frank wilde er een theatervoorstelling over maken. De werktitel luidde Het dilemma van Otto Frank. Uitgangspunt was de veronderstelling dat Frank de verrader van zijn onderduikadres had beschermd omdat deze Joods was. In januari verscheen het boek Het verraad van Anne...
‘In Pompeï vielen de puzzelstukjes in elkaar’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand archeoloog Saskia Stevens. ‘Ook in Pompeï moest...
‘Poetin heeft niets geleerd’
De Britse historicus Richard Overy typeert in zijn nieuwste boek Blood en Ruins de Tweede Wereldoorlog als een imperiale oorlog. Duitsland, Italië en Japan wilden net zulke grote wereldrijken vergaren als Groot-Brittannië en Frankrijk. Het gevolg: dood en destructie op ongekende schaal. Waarom noemt u de Tweede Wereldoorlog de ‘Grote Imperiale Oorlog’ en waarom begon...
Geen courtage voor prins Bernhard
Daar zat ik dan, een jaar of twintig geleden, in een ruimte die rook naar een oude gymzaal. Twee archivarissen dartelden om mij heen, dankbaar dat iemand de verre tocht had ondernomen. ‘Veel mensen krijgen we niet op bezoek,’ zei de ene. Zijn stem echode tegen de modderkleurig geverfde muren. Vier dagen bracht ik door...
De worsteling met het heden
Hoe schrijf je de geschiedenis van het heden, in het bijzonder de geschiedenis van een oorlog die nog volop aan de gang is? Elke dag dat de Russische agressie in Oekraïne voortduurt, veranderen ook de ervaringen, en daarmee de verwachtingen. Moet je wachten tot het stof is neergedaald voordat je hier als historicus iets over...
Antisemitisme was nooit weg
Jodenhaat neemt weer toe onder moslims, rechts-extremisten en de internationale beweging BDS. Toch durft Peter Schäfer zich er niet stellig over uit te spreken in zijn overzichtsboek over antisemitisme. Antisemitisme is een veelkoppig monster, een hydra, oordeelt de Duitse academicus Peter Schäfer in Een korte geschiedenis van het antisemitisme. Sla je een kop eraf, dan...
Nationale geest blijkt vluchtig
In de negentiende eeuw kon een hoogleraar vaderlandse geschiedenis de natie nog belerend toespreken vanaf de kansel. Maar die gezagsverhouding bestaat allang niet meer, zo laat Remieg Aerts zien in zijn nieuwe bundel opstellen. Bekijk dit boek in de webshop. In het verleden geloofden velen dat de nationale geest zich vrij makkelijk liet vangen. Slechts...
Europa bloeide in de Middeleeuwen
Dan Jones schreef een levendig relaas, waarin hij de vele ontwikkelingen in Europa in een wereldwijd perspectief plaatst.
Descartes kon hier rustig werken
Een groot deel van zijn leven woonde de Franse filosoof René Descartes in Nederland. Hier werd hij tenminste niet gestoord, zo beweerde hij. Maar het vernieuwende wetenschappelijke en technologische klimaat speelde ook een rol. Bekijk dit boek in de webshop. René Descartes (1596-1650) geldt nog altijd als een van de grondleggers van de moderne wijsbegeerte....
4 vragen aan Pien van der Hoeven
Nepnieuws geldt als een kwaal van de huidige samenleving: het gevolg van verhalen op internet en de sociale media. Maar in Spoken laat historicus en mediaspecialist Pien van der Hoeven zien dat nepnieuws niet alleen een hedendaags fenomeen is. Tijdens de Vietnam-oorlog en de Golf-oorlogen verspreidde de Amerikaanse regering op grote schaal nepnieuws. Volgens Van...
Een pedante priester-fascist
Priester Wouter Lutkie speelde binnen het Nederlandse fascisme een prominente, deels verborgen rol. Hij was vanaf 1923 betrokken bij verschillende fascistische organisaties en was een vurig bewonderaar van Mussolini. Wouter Lutkie (1887-1968) dankte zijn gezag onder medestrijders aan zijn zeven bezoeken aan Mussolini tussen 1927 en 1934. Meestal publiceerde hij in het maandblad Aristo. Tot...
Uw maandelijkse portie geschiedenis
Maandelijks de beste historische artikelen. Bestel nu Historisch Nieuwsblad met korting!