Historisch Nieuwsblad 2 - 2021
‘Het moet, het kan! Op voor het Plan!’
In de jaren dertig zocht de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij een nieuwe koers. Ze nam afscheid van het marxisme en van een fatalistische visie op de economie. In het Plan van de Arbeid (1935) pleitte de partij voor actief ingrijpen in de markteconomie. Het betekende een doorbraak: niet lang daarna mocht ze meeregeren. Begin jaren dertig...
De Paniek van 1873 veranderde Amerika
Na het faillissement van Silicon Valley Bank houden de financiële markten hun adem in. In 1873 ontstond er paniek toek Amerika’s beroemdste bank Jay Cooke & Company de deuren sloot.
‘Wij zijn het museum van alle Nederlanders’
Valika Smeulders is sinds 1 juli 2020 het nieuwe hoofd van de afdeling Geschiedenis van het Rijksmuseum. Terwijl ze de laatste hand legt aan de grote tentoonstelling over slavernij die half februari opengaat, spreken we met haar over de nieuwe richting van de geschiedenisafdeling. ‘We willen meer begrip kweken tussen mensen in Nederland en laten...
Britten riskeren oorlog om kabeljauw
In de jaren zestig en zeventig hadden IJsland en het Verenigd Koninkrijk een conflict over de grenzen van de viswateren rond IJsland. De gemoederen liepen hoog op. ‘Er hoeft op een Engels schip maar één slachtoffer te vallen en dan is het een echte oorlog.’ Hoe kon een ruzie tussen twee NAVO-lidstaten midden in de...
Claudius Galenus: wonderdokter van de keizers
Hij lapte gewonde gladiatoren op, genas wanhopige patiënten en maakte indruk aan het keizerlijk hof. Claudius Galenus was de beroemdste arts uit het Romeinse Rijk en bleef eeuwenlang dé geneeskundige autoriteit. In het medische wereldje van Rome maakte een nieuwkomer furore, tot ergernis van zijn concurrenten. Het waren de jaren 160 n.Chr. en Claudius Galenus...
Theunis Steyn wilde ‘Afrika voor de Afrikaaners’
Rond 1900 volgden Nederlanders de strijd van de Boeren tegen de Britten in Zuid-Afrika als een voetbalwedstrijd. Hun sympathie ging uit naar Theunis Steyn, president van de Oranje Vrijstaat. Hij zou ‘waardig, deftig, eenvoudig, vriendelijk, zonder eenige ijdelheid’ zijn. Er werden zelfs twee monumenten voor hem opgericht. Inwoners van Deventer en treinreizigers kennen het wel:...
De machtigste familie van India
Het ambitieuze ruimteprogramma van India past bij de doelstelling van het land om zich te ontwikkelen tot wereldmacht. Al een eeuw trekt de Nehru-Gandhi-dynastie in India aan de touwtjes.
Vrouwen kunnen sneeuwschuiven
‘Ik dacht: typisch een Jood, hij laat zijn vrouw het zware werk doen.’ Hoogleraar Ernst Hanisch sprak de woorden uit en keek de collegezaal in, waar we volgens het programma zouden leren over moderne geschiedenis. Maar het ging die dag vooral over hoe vooroordelen goede geschiedschrijving in de weg zitten. Zijn punt was dat iedereen...
De troost van de dodendans
Het aardige aan deze coronaperiode is dat er – naast al het onheil – door de crisis ook nieuwe allianties en samenwerkingsverbanden tot stand komen in onderzoek en wetenschap. Ik heb met bewondering en ontzag naar de wereldwijde gemeenschap van epidemiologen en virologen gekeken. En wellicht was u, net als ik, enorm trots op ‘onze’...
‘In de Dom denk ik aan de storm van 1674’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak volstrekt onverwacht kan worden opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand de Britse hoogleraar Jonathan Israel...
Appjes komen zelden in archief
Politici en ambtenaren mailen en appen als ieder ander. Voor historici van de toekomst zal dat een overvloed aan informatie opleveren, zegt Marens Engelhard, algemeen rijksarchivaris en directeur van het Nationaal Archief. Maar met gaten. Gebruik diensten als WhatsApp niet om beleid te bespreken, zegt de rijksoverheid tegen ambtenaren en politici. Doe je het toch,...
Het menu van de honger
Voor de haastige lezer doen de gerechten van virtueel restaurant Uncounted denken aan een hedendaagse menukaart: ‘Ongerezen brood van geraspt gras, gekneed in heet water met toegevoegd lijnzaad,’ staat er. En: ‘Gebakken en fijngesneden aardappelresten met overblijfselen van graan gemengd in heet water’, of: ‘Verkruimeld en gebakken stro met gierst en boekweitkaf met hennepzaadkoek, geplet...
Bij enquêtes rollen er koppen
Het kabinet vergaderde in 2021 over het snoeiharde rapport in de toeslagenaffaire en de politieke consequenties die daaraan verbonden moesten worden. Er komt steeds meer kritiek op het gebrek aan transparantie in de regering, ook omdat premier Rutte eerder een parlementair onderzoek naar de Nederlandse steun aan Syrische rebellen probeerde te dwarsbomen. Volgens parlementair historicus...
Middeleeuwers in badhuizen
Een gezondheidscentrum en een sauna ineen. Zo omschrijft mediëvist Fabiola van Dam het laatmiddeleeuwse badhuis in Noordwest-Europa waarover ze een proefschrift schreef.
Bastaarden mochten niets kosten
Vrouwen die ongetrouwd zwanger werden, hadden in de Republiek der Nederlanden meer speelruimte dan in de Duitse landen en Italië, schrijven historici in het tijdschrift The History of the Family. Als ze hun stad maar niet op kosten joegen. In de Republiek keurde de dominante gereformeerde kerk buitenechtelijke seks streng af, maar loste ze dat...
Vorsten van Albion – Dan Jones
Bijna tweeënhalve eeuw heerste de Plantagenet-dynastie over Engeland, een periode waarin zij een zwaar stempel drukte op de instituties en het karakter van het koninkrijk. Dan Jones schreef een pageturner over deze opmerkelijke vorsten. Op 25 november 1120 voer een groot wit Vikingschip, met vierkant zeil en 50 roeiers, de haven van het Normandische stadje...
Troje – Stephen Fry
In zijn nieuwste boek vertelt Stephen Fry het verhaal over de val van Troje op twee manieren tegelijk: als historische gebeurtenis én als mythe. Hij zet de Ilias van Homerus bewonderenswaardig naar zijn hand. Telkens weet Stephen Fry ons te verbluffen met een historische vertelling die je eigenlijk had kunnen zien aankomen. Na zijn onverbiddelijke...
Het nazimse en complottheorieën
Verloor Duitsland de Eerste Wereldoorlog door toedoen van de Joden? Staken communisten de Rijksdag in brand? En leefde Hitler na 1945 in het geheim nog jaren door? Richard Evans fileert complottheorieën van en over de nazi’s. WDe aanslagen van 9/11 waren een CIA-operatie, de MH-17 werd neergehaald om de nobele Poetin te compromitteren, Donald Trump...
Een wonderbaarlijk politicus – Hubert Smeets
In het bestaan van Hans van Mierlo lukte eigenlijk niets echt goed, behalve dan de politiek. Als oprichter van D66 werd hij legendarisch. Hans van Mierlo wilde bij leven niet dat er een biografie over hem werd geschreven, maar liet een schat aan materiaal na, waaronder schriften en dagboeken, waarin hij over zijn gevoelens en...
Werk – James Suzman
Tegenwoordig werken sommigen zich letterlijk dood in hun jacht op status en geld. Maar natuurvolken maakten zich daar helemaal niet druk om. James Suzman onderzoekt waar het hedendaagse geploeter vandaan komt. Tijdens onderhandelingen met indianen van de Irokese confederatie merkte de Amerikaanse Founding Father Benjamin Franklin dat geld hen niet interesseerde. De indianen keken zelfs...
Uw dagelijkse portie geschiedenis
Elke dag de beste historische artikelen. Bestel nu Historisch Nieuwsblad 05 met korting!