Historisch Nieuwsblad 10 - 2021
Leven om te werken
De Eerste Kamer stemt vandaag over de thuiswerkwet. Het strenge Nederlandse arbeidsethos kwam vanaf de jaren zestig ter discussie te staan.
Een conservatief met visie
Wat was na 1815 de ideale staatsvorm voor de Duitse landen? Een natiestaat of een federatie? De Oostenrijkse kanselier Klemens von Metternich geloofde heilig in een multinationaal verband, waarin ruimte was voor verschillende bevolkingsgroepen, religieuze overtuigingen en talen. Daardoor kwam hij hard in aanvaring met de nationalisten. In de ochtend van 18 oktober 1817 verzamelden...
Horror in de fabriek
Levensgevaarlijke machines, arbeiders die werden mishandeld en jonge kinderen die zelfs ’s nachts werkten. Een parlementaire enquêtecommissie stuitte in 1887 op talloze misstanden in fabrieken. Verontrustend, zo erkenden veel Kamerleden, maar geen reden het socialisme in de kaart te spelen. Op maandag 10 januari 1887 reisde een delegatie van de Amsterdamse Koninklijke Waskaarsenfabriek met de...
De katoen-revolutie
De student Eli Whitney bedacht in 1793 de cotton gin, een machine om kleverige zaden uit katoenvezels te verwijderen. De vinding vormde een impuls voor de Amerikaanse katoenproductie. Maar ook voor de slavernij: miljoenen zwarten moesten katoen plukken op plantages. Voor wie de latere geschiedenis kent, is het moeilijk voor te stellen dat katoen tot...
Angst voor het gele gevaar
De Duitse keizer Wilhelm II pleitte voor een eensgezind optreden tegen het ‘gele gevaar’ uit Azië. Want dat zag hij als ‘de grootste bedreiging voor het witte ras, het christendom en Europa’. En hij was niet de enige. Kaiser Wilhelm II schrok badend in het zweet wakker. In een nachtmerrie had hij donkere wolken zien...
Het einde van een tijdperk
Terroristische aanslagen veroorzaken schokgolven die nog jarenlang, ja, decennialang samenlevingen in beweging brengen. Inmiddels hebben we er al een paar grote herdenkingsmomenten rond ‘9/11’ op zitten. In 2011 werd er uitvoerig bij stilgestaan. En nu in 2021 weer. Waarom houdt één zo’n aanslag ons nog steeds bezig? Het is niet zo dat die de wereldeconomie,...
‘Ik bevond me in Riga in het interbellum’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand historicus James Kennedy. ‘Mijn hart sloeg nooit...
‘Nederland ontstond per ongeluk’
Vroegmodern historicus Judith Pollmann schreef samen met collega’s Marnix Beyen en Henk te Velde een handzame geschiedenis van Nederland en België. In De Lage Landen is te lezen hoe in de rivierendelta twee staten ontstonden met verschillende politieke culturen en identiteiten. ‘Willem van Oranje vertelde dat alle inwoners van de Nederlanden van elkaar hielden en...
Rehabilitatie voor heksen
Waarom staan ‘heksen’ na 300 jaar weer zo in de belangstelling?
Turfvaart hielp Holland vooruit
Holland dankte zijn economisch succes in de ‘gouden’ zeventiende eeuw mede aan het eigen tekort aan turf. Dat laat archeoloog Wouter Waldus zien in zijn proefschrift De Zuiderzee als transportlandschap, waarop hij onlangs promoveerde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Iets na 1600 verging een vrachtschip op de Zuiderzee, in een deel dat inmiddels droog ligt en...
Duitsland – Helmut Walser Smith
Na 1945 vroegen velen zich af hoe Duitsland als hoog ontwikkelde cultuurnatie had kunnen verworden tot een destructief rijk. Toch kwam de agressie niet uit de lucht vallen. Het vroege negentiende-eeuwse Duitse nationalisme had al gewelddadige trekken, zo blijkt uit de studie van Helmut Smith. ‘De Duitsers hebben te veel respect voor andere landen en...
Van muur tot muur – Jonathan Holslag
Op het eerste gezicht lijken de afgelopen decennia gouden jaren. Maar waren ze dat wel? Ging het niet eigenlijk bergafwaarts met de wereld? Jonathan Holslag inventariseert wat er misging en doet aanbevelingen voor de toekomst. Het zag er zo goed uit in 1989 met de val van de Muur. De wereld leek beter te worden....
Het monsterschip – Luc Panhuysen
Maarten Harpertszoon Tromp behaalde in 1639 een overwinning tijdens de Slag bij Duins. Die was te danken aan zijn briljante strategie. Luc Panhuysen schetst het portret van een zeeheld die het tij wist te keren. Voor een natie die prat gaat op haar zeehelden is het opmerkelijk dat de marine in de Republiek der Verenigde...
Papiertekort plaagde ook eerste uitgevers
Uitgevers hebben momenteel last van papiertekort. Dat roept herinneringen op aan hun vroegste collega’s, die rond het einde van de Middeleeuwen steevast te weinig papier hadden. Een tekort aan papier bedreigt de boekensector, waarschuwden verschillende media in augustus. Door de corona-epidemie worden er zoveel spullen bezorgd dat het kartongebruik enorm is gestegen en er minder...
Collaboratiedossiers openbaar
De justitiedossiers van 300.000 verdachte collaborateurs uit de bezettingstijd worden in de komende zes jaar gedigitaliseerd en ontsloten voor het publiek. Dat staat in een voorstel van het Nationaal Archief, Netwerk Oorlogsbronnen, NIOD en Huygens ING. Mogelijk kan iedereen de dossiers straks bekijken via internet. Na de Tweede Wereldoorlog hebben politie en justitie dossiers aangelegd...
Dood werd Battisti toch nog Italiaan
Ik had de opvallende foto twee of drie keer eerder gezien, maar nooit was het tot me doorgedrongen waar hij was genomen. Het gaat om een groep kerels die olijk lachend rond een dode man aan een strop poseert. De kleding, de haardracht, de grove korrel van het fotopapier – het lijkt in alles een...
‘Het is moeilijker om op te klimmen via het onderwijs’
De leesvaardigheid van Nederlandse scholieren gaat steeds verder achteruit. Oud-minister Jeroen Dijsselbloem schreef een boek over de effecten van onderwijsvernieuwingen op docenten en leerlingen.
L – Marita Mathijsen
Negentiende-eeuwers lazen vaak in clubverband. Boeken waren een kostbaar bezit en lezen gaf aanzien. Marita Mathijsen schreef een fraai portret van boekenwurmen uit die tijd. Marita Mathijsen, kenner van de negentiende-eeuwse literatuur, vertelde in Historisch Nieuwsblad 2021/8 dat zij na haar emeritaat nog hard werkt, omdat ze de doden erbij wil houden. En dat doet...
Geen vredestichter is zonder tegenspraak – Henk Nellen
Hugo de Groot nam deel aan alle belangrijke debatten uit zijn tijd en schreef een baanbrekend boek over zeerecht. Tegen slavernij had hij geen bezwaar. Henk Nellen laat zien waar zijn opvattingen vandaan kwamen. Lange tijd stond hij vooral bekend als de man van de spectaculaire ontsnapping in de boekenkist, het hyperintelligente wonderkind dat een...
Uw dagelijkse portie geschiedenis
Elke dag de beste historische artikelen. Bestel nu Historisch Nieuwsblad 05 met korting!