Home Het monsterschip – Luc Panhuysen

Het monsterschip – Luc Panhuysen

  • Gepubliceerd op: 20 september 2021
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Eric Palmen
  • 3 minuten leestijd
Het monsterschip – Luc Panhuysen

Maarten Harpertszoon Tromp behaalde in 1639 een overwinning tijdens de Slag bij Duins. Die was te danken aan zijn briljante strategie. Luc Panhuysen schetst het portret van een zeeheld die het tij wist te keren.

Voor een natie die prat gaat op haar zeehelden is het opmerkelijk dat de marine in de Republiek der Verenigde Nederlanden nogal stiefmoederlijk bedeeld werd als het om de verdeling van de financiën ging. Het grootste deel van het defensiebudget, zo’n driekwart, ging naar de landmacht. Pas onder raadpensionaris Johan de Witt – tijdens het eerste stadhouderloze tijdperk dus – kwam de ontwikkeling van de vloot boven aan het lijstje van prioriteiten te staan. De Witt gaf zijn steradmiraal, Michiel de Ruyter, de wind in de zeilen.

Maarten Harpertszoon Tromp had met een heel andere situatie van doen toen hij in 1637 aantrad als luitenant-admiraal, zo maakt Luc Panhuysen duidelijk in Het monsterschip. Tromps voorganger Philips van Dorp had er een zootje van gemaakt. Bovendien verkeerde de vloot in een erbarmelijke staat. Personeel was moeilijk te werven. De ronselaars van de admiraliteit moesten concurreren met die van de VOC en WIC. Tromp berichtte de heren in Den Haag – de Staten van Holland, Staten-Generaal en stadhouder – dat hij zonder de beloofde versterkingen geen schijn van kans maakte tegen de vijand.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Panhuysen is een begenadigd verteller, die in meanderende zinnen de sfeer van het bonkige zeemansleven in de eerste helft van de zeventiende eeuw weet op te roepen.

Met veel gevoel voor detail beschrijft hij het optreden van Tromp in wat toentertijd ‘de Nauwe Zee’ werd genoemd: het Kanaal, Nauw van Calais en de zuidpunt van de Noordzee. De Nederlandse koopvaardij en visserij leden er door het optreden van de Duinkerker kaapvaarders enorme verliezen.

Bovendien leverden de Spanjaarden jaarlijks zo’n 5000 soldaten in Duinkerken af, die vervolgens werden ingezet tegen de opstandige noordelijke gewesten. De Republiek had er dus alle belang bij om de ‘Vlaamse armada’ van zo’n vijftig zeilen in de Nauwe Zee de loef af te steken. Tromp bedacht een briljante strategie, de kiellinie, om het overwicht van de Spanjaarden het hoofd te bieden. Hij liet zijn fregatten in een rechte lijn varen, zodat ze een voor een de vijandelijke schepen de volle laag konden geven. Het nieuws van zijn miraculeuze overwinning op 21 oktober 1639 tijdens de Slag bij Duins ging als een lopend vuurtje door het land, met een heuse bededag en een nabootsing van de slag in de Hofvijver van Den Haag. Een nieuwe zeeheld was opgestaan.

Eric Palmen is historicus.

Het monsterschip. Maarten Tromp en de armada van 1639

Luc Panhuysen, 320 p. Atlas Contact, € 29,99

Bestel in de webshop.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 10 - 2021

Nieuwste berichten

Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

Paus Franciscus is overleden. Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen met Frans Willem Lantink De paus en...

Lees meer
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer