Home Turfvaart hielp Holland vooruit

Turfvaart hielp Holland vooruit

  • Gepubliceerd op: 20 september 2021
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Geertje Dekkers
Turfvaart hielp Holland vooruit

Holland dankte zijn economisch succes in de ‘gouden’ zeventiende eeuw mede aan het eigen tekort aan turf. Dat laat archeoloog Wouter Waldus zien in zijn proefschrift De Zuiderzee als transportlandschap, waarop hij onlangs promoveerde aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Iets na 1600 verging een vrachtschip op de Zuiderzee, in een deel dat inmiddels droog ligt en zuidelijk Flevoland heet. Het schip had turf aan boord, waarschijnlijk bedoeld voor Hollandse haarden en ovens. Voordat het zonk, leidde de bemanning materieel gezien een goed leven, zo blijkt uit de goederen die ze gebruikten. Er waren koperen pannen een boord, een zilveren lepeltje om de oren mee schoon te maken en bewerkt servies van steengoed, zoals een bierpul met de stichtelijke woorden Aus diesen pot sal man dreinken und dabei Gottes gedencken.

De relatieve welvaart op het gezonken schip illustreert het belang van de turfvaart over de Zuiderzee in de periode 1550-1700. Turf was een veelgebruikte brandstof, maar in Holland was die beperkt beschikbaar, onder meer doordat in de voorgaande eeuwen al veel veen was afgegraven. Daarom was in de late Middeleeuwen aanvoer uit de noordoostelijke gewesten op gang gekomen, via de Zuiderzee. En die had belangrijke voordelen voor het gewest Holland.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

In de eerste plaats was deze aanvoer van turf betrouwbaar en betaalbaar. Daarnaast leverde het transport in verschillende bedrijfstakken werk op: mandenmakers, turfdraagsters en scheepstimmerlui profiteerden allemaal. Bovendien stimuleerde de turfvaart innovaties in de scheepsbouw, zoals de ontwikkeling van ‘gladboordige’ schepen. De planken daarvan sloten ‘glad’ op elkaar aan en daardoor was er minder mankracht nodig om ze te bouwen dan bij traditionele ‘overnaadse’ schepen. Die laatste hadden deels overlappende planken, waardoor meer timmerwerk nodig was.

Ten slotte leverden turfaccijnzen geld op dat werd geïnvesteerd in binnenvaartnetwerken, die op hun beurt de handel vooruithielpen. Op die manier droeg de turfvaart bij aan het economische succes van Holland in de Gouden Eeuw.

–                Geertje Dekkers is historicus en journalist.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 10 - 2021