Historisch Nieuwsblad 4 - 2021
Verder staan er in deze editie verhalen over Dante Alighieri en De goddelijke komedie, de frauderende zakenman Lodewijk Pincoffs, en de anti-Joodse telling in Duitsland. Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, meldden veel Duitse Joden zich bij de kazernes. Ze hoopten dat ze eindelijk werden geaccepteerd als echte Duitsers, maar ze kwamen bedrogen uit.
Tot slot vindt u een beeldessay over The Troubles in Noord-Ierland, een verhaal over Frank Sinatra als protestzanger en over het bezoek van Jozef II, de keizer van het Heilige Roomse Rijk, aan de Republiek in 1781. Hij deed er inspiratie op voor zijn moderniseringsprojecten in eigen land en kwam pleiten voor een vrije doorvaart op de Schelde. Toch hielden de Hollanders die deur liever gesloten.



Jozef II: keizer voor een dichte deur
Jozef II, keizer van het Heilige Roomse Rijk, reisde in 1781 naar de Republiek. Hier deed hij inspiratie op voor zijn moderniseringsprogramma in eigen land. Hij kwam ook pleiten voor een vrije doorvaart op de Schelde, in het belang van zijn onderdanen in de Oostenrijkse Nederlanden. Maar de Hollanders hielden die deur gesloten. ‘Den 13den...


Boze boeren bestormen de hoofdstad
Na protesten in Duitsland gaan nu ook Franse en Belgische boeren met tractors de snelweg op. In 1381 trokken woedende Engelse boeren slopend en moordend door Londen.


De val van een fraudeur
Jarenlang reeg de Rotterdamse zakenman Lodewijk Pincoffs het ene succes aan het andere. Tot bleek dat hij flink met de cijfers had geknoeid. Toen kwamen naast woede ook de sluimerende afgunst en irritatie tot een uitbarsting, net als het antisemitisme. Lodewijk Pincoffs vluchtte op 14 mei 1879 uit Rotterdam. Hij had grootschalige fraude gepleegd en...


‘Pas op als men spreekt over dekoloniseren’
De Britse letterkundige en schrijver Helen Pluckrose waarschuwt in haar boek Cynical Theories voor bepaalde geesteswetenschappelijke theorieën over ras, gender en identiteit. Volgens die theorieën – samengevat onder de noemer Critical Social Justice – beschikken gemarginaliseerde groepen over unieke, identiteitsgebonden kennis. De stemmen van vrouwen en zwarte mensen zouden zwaarder tellen dan de ‘witte’ en ‘westerse’ wetenschap, waar de nadruk ligt op empirisch onderzoek en objectiviteit. Waar deze theorieën...


Onderzoek naar adoptie
Er stond een uitje op mijn programma om weer eens aan de lockdown te ontsnappen: een bezoek aan de Tweede Kamer. Niet voor een rondleiding, maar voor een zogeheten technische briefing over het rapport van de Commissie Interlandelijke Adoptie. Het was alleen niet echt een uitje, maar een spannende, voor veel betrokken partijen emotionele zitting....


‘Net als Stedman werd ik aangevallen door killer bees’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand auteur Roelof van Gelder over de ontberingen...


Sinatra leert de jeugd tolerantie
Wie discriminerende taal uitsloeg, riskeerde een vuistgevecht met Frank Sinatra. De Amerikaanse zanger en acteur zette zich gepassioneerd in voor een Amerika zonder racisme en antisemitisme. Ook tijdens zijn werk. Zo speelde hij de hoofdrol in de ideële film The House I Live in uit 1945. Maar liefst 450 politiemannen kwamen er eind 1943 aan...


Het tellen van Joden
Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, meldden de Duitse Joden zich bij de poorten van de kazernes. Ze wilden hun vaderlandsliefde bewijzen en hoopten dat ze eindelijk werden geaccepteerd als echte Duitsers. Ze kwamen bedrogen uit. In 1869 verbood de grondwet van de Duitse Bond inperking van burgerrechten op grond van religieuze overtuiging. Daarmee kregen de...


Dante: lyrisch, betoverend en gruwelijk
Tot 1800 gold het werk van Dante als ‘barbaars’ en ‘onfatsoenlijk’. Pas daarna kwam de erkenning van zijn genialiteit. Inmiddels behoort hij tot de canon van de wereldliteratuur.


Mogen we een nieuwe Zwarte Dood?
In 1347 kwam de pest vanuit het oosten naar Europa. Een derde van de bevolking crepeerde, de Zwarte Dood was onverbiddelijk. Tot zover het verhaal dat veel mensen kennen. Maar waar je weinig over leest, is hoe de pest weer verdween. Zeker, de Venetianen bedachten het fenomeen quarantaine, maar belangrijker was dat het pestvirus muteerde....


De fatale flirt met de NSB van een boerenbeweging
In rustiger tijden ontwikkelde Landbouw en Maatschappij zich misschien tot een evenwichtige boerenpartij. In 1935 adviseerde de bond haar leden om op de NSB te stemmen. Het begin van het einde.


4 en 5 mei nog meer verbreed
De Dodenherdenking en Bevrijdingsdag staan de komende jaren in het teken van diversiteit en zelfkritiek. Tegelijkertijd blijft de Holocaust een aandachtspunt. Dat staat in het beleidsplan van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Het Comité beschouwt 4 en 5 mei als middel om de maatschappelijke cohesie te versterken. In het beleidsplan voor 2021-2025 staat dat veel Nederlanders zich op die dagen verbonden voelen, maar dit geldt niet voor iedereen: ‘Mensen met...


Oorlog stopte de pest
De verspreiding van de pestbacterie werd in 1346 tijdelijk tegengehouden door een conflict rond de Zwarte Zee. Dat stelt historica Hannah Barker, verbonden aan de universiteit van Arizona, in het tijdschrift Speculum. In 1346 was de pestbacterie via Centraal- Azië aangekomen op de Krim, die toen bij de Gouden Horde hoorde, het rijk van khan...


Wrakduiken in het Markermeer
Op acht plekken in het Markermeer zijn scheepswrakken gevonden, en op nog eens 24 locaties mogelijke resten van wrakken. Dat is het resultaat van jarenlang scanonderzoek door vrijwilligers, gevolgd door gedetailleerde opnames in opdracht van de Rijksdienst van het Cultureel Erfgoed. Duikers gaan dit voor- en najaar nader onderzoeken om wat voor wrakken het gaat....


Slijpen aan de geest. Vijftig jaar NRC Handelsblad – John Kroon
NRC Handelsblad profileert zich graag als een ‘kwaliteitskrant’. Maar in het jubileumboek van oud-redacteur John Kroon komen ook missers aan bod. De stilistische fijnproevers van GeenStijl duiden de krant soms aan als ‘NSB Handelsblad’ en komen dikwijls met het – niet erg logische – verwijt dat het hier gaat om het parochieblaadje van de ‘linkse...


Beter wordt het niet. Een reis door de Europese Unie en het Habsburgse Rijk – Caroline de Gruyter
De Europese Unie kan leren van de geschiedenis van het Habsburgse Rijk, betoogt NRC-columnist Caroline de Gruyter. Maar wat precies wordt niet duidelijk. In 2013 verhuist Caroline de Gruyter van Brussel naar Wenen. Ze zal er vier jaar blijven. De Gruyter komt in een stad terecht waarin alle parkeerplekken in haar straat worden bezet door...


Vrijheid. Een woelige geschiedenis – Annelien de Dijn
Wanneer ben je vrij? Als de staat je met rust laat? Of ook al als je een onafhankelijke geest hebt? Het antwoord op dit soort vragen is door de eeuwen heen steeds veranderd, met als keerpunt de Franse Revolutie. Zo blijkt uit het erudiete boek van Annelien de Dijn. ‘Vrijheid – ach, wat een woord!...


Fighters across Frontiers. Transnational Resistance in Europe, 1936-48 – Robert Gildea en Ismee Tames
Zoals alle vakgebieden is ook geschiedenis gevoelig voor de mode van de dag. Een van de modewoorden van dit moment is ‘transnationaal’. Ismee Tames en Robert Gildea kijken door deze bril naar het verzet in de Tweede Wereldoorlog. Dat levert weinig nieuws op. De laatste jaren voorzien historici die aan universiteiten werken hun onderzoeksobjecten vaak...


Moederstad – Philip Dröge
Op zoek naar zijn familieverleden in Indonesië stuit Philip Dröge op rechtschapenen, opportunisten en moordenaars. En zelfs op inteelt. Het levert een fascinerend boek op. Misschien wel de wonderlijkste ontdekking van het genealogisch onderzoek dat schrijver Philip Dröge naar zijn voorfamilie deed, is de connectie met de bekende voetballer en trainer Giovanni van Bronckhorst....


‘Je trekt luikjes open in die hoofden’
In een nieuwe televisieserie spreekt Coen Verbraak met Molukkers over hun pijnlijke geschiedenis met Nederland. Ook zijn eerdere oral history-documentaires gaan vaak over controversiële onderwerpen, belicht door de ogen van direct betrokkenen. Ondanks de emoties leveren Verbraaks interviews vaak een opvallend genuanceerd beeld op. ‘Ik leerde tijdens mijn studie geschiedenis dat een medaille minimaal twee...

Uw maandelijkse portie geschiedenis
Maandelijks de beste historische artikelen. Bestel nu Historisch Nieuwsblad met korting!