Home Fighters across Frontiers. Transnational Resistance in Europe, 1936-48 – Robert Gildea en Ismee Tames

Fighters across Frontiers. Transnational Resistance in Europe, 1936-48 – Robert Gildea en Ismee Tames

  • Gepubliceerd op: 22 maart 2021
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 3 minuten leestijd
Fighters across Frontiers. Transnational Resistance in Europe, 1936-48 – Robert Gildea en Ismee Tames

Zoals alle vakgebieden is ook geschiedenis gevoelig voor de mode van de dag. Een van de modewoorden van dit moment is ‘transnationaal’. Ismee Tames en Robert Gildea kijken door deze bril naar het verzet in de Tweede Wereldoorlog. Dat levert weinig nieuws op.

De laatste jaren voorzien historici die aan universiteiten werken hun onderzoeksobjecten vaak van het adjectief ‘transnationaal’. Het is een beetje een vaag begrip, maar zulke studies gaan in de regel over personen en netwerken die zich manifesteerden over de grenzen van natiestaten heen. Deze onderwerpen zijn vermoedelijk aantrekkelijk voor academici, omdat zij dikwijls het idee hebben dat de geschiedschrijving hopeloos gevangenzit in achterhaalde nationale kaders. En dus is menigeen hard op zoek naar transnationale thema’s binnen zijn of haar specialisme. Al was het alleen maar om kans te maken bij het aanvragen van onderzoeksgelden.

Ook Ismee Tames, NIOD-onderzoeker en hoogleraar ‘geschiedenis en betekenis van verzet tegen oorlog en onderdrukking’ aan de Universiteit Utrecht, heeft het transnationale concept omarmd. Het voorlopige resultaat is de bundel Fighters across Frontiers, waarvan zij de redactie heeft gevoerd samen met de Britse collega Robert Gildea. De bundel bevat bijdragen uit heel Europa over transnationale strijders tegen fascisme tussen 1936 en 1948. Prominent in het boek aanwezig zijn communisten, van wie sommigen vrijwillig deelnamen aan de Spaanse Burgeroorlog en later verzet pleegden tegen de Duitse bezetters. Maar ook bijvoorbeeld Britse geheimagenten, Oost-Europese partizanen en Nederlandse vluchtelingensmokkelaars komen aan bod.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Tames en Gildea schrijven in hun voor- en nawoord dat zulk transnationaal verzet na de Tweede Wereldoorlog weinig erkenning heeft gekregen. Want in de bevrijde landen bestond in de eerste plaats behoefte aan een nationaal verzetsverhaal om trots op te zijn. Daar hebben zij gelijk in. Officiële herdenkingen en populaire cultuurproducten zoals films dragen tot op de dag van vandaag een overwegend nationaal stempel. Maar dat wil niet zeggen dat historici nooit oog hebben gehad voor verzetsgroepen die over de grenzen opereerden. In Nederland zijn bijvoorbeeld het ‘Indische’ verzet en de rol van Duits-Joodse verzetsmensen beschreven, evenals verschillende ‘lijnen’ waarlangs gecrashte piloten, vluchtelingen en informatie naar geallieerd of neutraal gebied werden geleid. En er is een kleine bibliotheek te vullen met boeken over het communistische verzet, inclusief de bijzondere rol van Spanje-strijders. Behalve dat die eerdere publicaties niet voorzien zijn van het predicaat ‘transnationaal’, is er inhoudelijk weinig verschil met deze bundel.

Van een correctie op het geschiedbeeld is dus geen sprake. We komen niet automatisch meer over het verleden te weten door er simpelweg een nieuw labeltje op te plakken. Sterker nog: als iedereen zou meegaan met de transnationale hype, dan dreigden we het zicht te verliezen op de grote delen van het verzet waar weinig transnationaal aan was. Veel verzetsgroepen kwamen immers niet eens buiten de grenzen van hun dorp, stad of regio, laat staan over de grenzen van het land.

Bas Kromhout

Fighters across Frontiers. Transnational Resistance in Europe, 1936-48

Robert Gildea en Ismee Tames

352 p. Manchester University Press, € 31,61

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 4 - 2021