Alle artikelen
De hotspots in achttiende-eeuws Parijs. Lekker weg in de jaren dertig. Haute cuisine in de Middeleeuwen. Trends zijn van alle tijden. Culinaire avonturen, mode, wonen en uitgaan door de eeuwen heen.
In het verre verleden had de Rotterdamse arbeidersbevolking maar schamele mogelijkheden zich te ontspannen. Na extreem lange arbeidsuren zocht ze vertier door mee te schuifelen in de drukte van populaire straten. Of in het bezoeken van cafés of café-chantants.
Die café-chantants, waar vooral de drankconsumptie belangrijk was, boden vaak vermaak van dubieus allooi. Zo vond een christelijke scribent dat men er alles aan deed, `om den reeds gevallen zondaar tot nog zinneloozer en zedeloozer daden op te wekken’.
Sam Soesman, uitbater van een café-chantant in de armoedige Bagijnenstraat, een centrum van nachtvlinders, droomde ervan gestalte te geven aan een music-hall van allure. Zijn droom werd bewaarheid. Aan hem heeft Rotterdam van 1898 tot 1933 een prachtig volkstheater te danken gehad: het Casino-Variété op de Coolsingel. Een theater waarvan eerst Sam Soesman zelf, later zijn broer Philip, maar ook Louis Davids enige tijd directeur is geweest.
De opening van de eerste variététheaters – eind negentiende eeuw – bevorderde niet alleen de kwaliteit van het gebodene, maar veranderde ook de samenstelling van het publiek. Een theater als het Casino-Variété stond niet alleen open voor de elitebovenlaag, maar voor iedereen. Vooral de werkman was er welkom.
In de eerste decennia van de vorige eeuw klopte in Rotterdam het hart van de kleinkunst. Het was de glanstijd van het variété, dat stormenderhand de wereld veroverde en zowel in grote als kleine theaters onderdak vond. De sterke concentratie van artiesten had een royale invloed op het stedelijk leven. Met een variatie op het liedje van Brel: Rotterdam was een bruisende stad.
In het Casino-Variété, op den duur Casino, boden Soesman en zijn opvolgers legendarisch amusement. Hier werden actuele voorvallen bespot, acrobatische en andere kunsten vertoond, dwaze taferelen opgevoerd en grappige of ontroerende liedjes gezongen. Wie stonden hier niet allemaal op de planken? Een greep: Louis en Heintje Davids, Nap en Fientje de la Mar, Koos Speenhoff en Maupie Staal, Buziau en Louisette. Ook buitenlandse coryfeeën, soms op doorreis naar het Berlijnse Scala-theater, zoals Charlie Chaplin.
Behalve variété werden later ook revues, toneelspelen en operettes in het Casino opgevoerd. Zelf worstelwedstrijden stonden op het menu. `Gemeen, gemeen!’ schreeuwde het publiek, als het bij een onderliggende deelnemer de botten hoorde kraken. Maar alles was natuurlijk doorgestoken kaart.
De neergang van het Casino-Varieté werd voelbaar toen halverwege de jaren twintig in Pschorr en andere dancings de dansdrift losbrak. Ook kozen vermaakzoekers met de opkomst van de geluidsfilm, een aantal jaren later, liever voor de bioscoop. Toch gaf de economische crisis van de jaren dertig het Casino waarschijnlijk de nekslag. Het theater onderging een metamorfose en werd in 1934 de bioscoop Lumière.
Herman Romer is auteur van het boek ‘Casino-Varieté. Een tempel van vermaak op de Coolsingel’.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Lifestyle & trends: ‘Gemeen! Gemeen!’, schreeuwt het publiek
De hotspots in achttiende-eeuws Parijs. Lekker weg in de jaren dertig. Haute cuisine in de Middeleeuwen. Trends zijn van alle tijden. Culinaire avonturen, mode, wonen en uitgaan door de eeuwen heen. In het verre verleden had de Rotterdamse arbeidersbevolking maar schamele mogelijkheden zich te ontspannen. Na extreem lange arbeidsuren zocht ze vertier door mee te...
Audiovisueel: Zoekt en Nijssen zal vinden
Een verliefde en huppelende Beatrix, onhandige interviewers van The Beatles, de legendarische Humphrey Mijn als die met een fantastische omhaal een voetbal uit de lucht plukt. Erover lezen of een foto bekijken is niet te vergelijken met de kracht van bewegende beelden. Andere tijden weet dit als geen ander. Het historische programma dat sinds een...
Stille getuigen: De grafzerk van Colijn
De geschiedenis laat haar sporen na. Monumenten, voorwerpen en graven herinneren aan bijna vergeten personen. Hun verhaal wordt hier verteld. Deze keer de grafzerk van Hendrik Colijn (1869-1944) in het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme te Amsterdam. `Tot den ouderdom ben Ik dezelfde en tot de grijsheid toe zal Ik u torsen; Ik heb...
Beeldgeheim
Een onbekende historische foto. Is het verhaal erachter te vertellen? Wilma Nanninga, hoofdredactrice van Privé, en Angela Hoogeveen, hoofdredactrice van Story, doen een poging. ‘We zien hier winkelmeisjes die hun lunchtijd gebruiken om voor het café even een half uurtje bij te kletsen’, zegt Angela Hoogeveen stellig. ‘Het is een tijd waarin de winkels tussen...
De Vooruitgang: Vroege socialisten waren hechte vriendenclub
Proefschriften, lezingen of artikelen kunnen ons beeld van het verleden ingrijpend veranderen. Dennis Bos stelt in zijn proefschrift over de negentiende-eeuwse socialisten in Amsterdam dat hun politieke basis niet gevormd werd door ideologie, maar door persoonlijke netwerken. Dennis Bos is altijd al geïnteresseerd geweest in de geschiedenis van de socialistische arbeidersbeweging. Die interesse stamt nog...
Het hoge woord: Onderzoek de levende mensen
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek wil meer aandacht voor de Gouden Eeuw en de VOC. Dat riekt naar Nederland als één groot Openluchtmuseum. We moeten schrijven voor én over nog levende mensen. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) slaat een nieuwe weg in. De strategienota Thema’s met Talent, die NWO op de Dag...
Geschiedenis levert geen bewijs voor dramatische klimaattheorieën
De droogte in de Amerikaanse cowboytijd was veel schadelijker dan die in de twintigste eeuw. Welvaart kan de gevolgen van dramatische klimaatveranderingen opvangen, leert de geschiedenis. Economische groei is dan ook de beste manier om ons te wapenen tegen het broeikaseffect. De nieuwbakken Amerikaanse president, Bush jr., heeft zijn visitekaartje op milieugebied afgegeven: `Kyoto’, het...
De driftbuien van Mooie Barend
Zondag 29 april 2001 overleed Barend Biesheuvel, oud-premier en voormalig leider van de Anti-revolutionaire Partij. Een driftige, koppige man wiens glorieuze politieke carrière dramatisch ten einde kwam. In de zomer van 1971 trad de 51-jarige Biesheuvel aan als premier van het kabinet ARP, KVP, CHU, VVD en het pasopgerichte DS’70. Nog geen twee jaar later...
Computerpionier en uitgever Wammes Witkop over twintig jaar personal computers
Twintig jaar geleden introduceerde IBM de eerste personal computer, die gebruikmaakte van het besturingssysteem MS-DOS. In de begindagen knutselden vooral hobbyisten aan hun homecomputer. Tegenwoordig is de pc niet meer uit huis weg te denken. Pionier en uitgever van bekende computerbladen Wammes Witkop maakte de revolutie van dichtbij mee. Eigenlijk wilde hij herpetoloog worden, onderzoeker...
Reacties van de Oost-Berlijnse bevolking op de bouw van de Muur
Metselaars en grensbewakers krijgen scheldwoorden naar hun hoofd. Soldaten springen op het laatste moment over de versperring. In 1961 bouwde de DDR de muur die Oost-Berlijn hermetisch afsloot. Decennia later weten we pas hoe de bevolking reageerde. In de vroege ochtend van 13 augustus 1961 bouwden de Oost-Duitse autoriteiten een muur die de stad Berlijn...
Australië, Amerika en Groot-Brittannië en de Indonesische dekolonisatie
Nieuwe inzichten in de Nederlands-Indonesische oorlog komen niet uit Indonesië of Nederland. In de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Australië verschijnen nieuwe studies met verrassend materiaal over het Indonesië-beleid van deze landen. Hun betrokkenheid was niet altijd even heroïsch als wordt gedacht. De dekolonisatie van Indonesië brengt in Nederland nog steeds met mathematische regelmaat boeken, documentaires...
Tijdschrift: Raster
Het literaire tijdschrift Raster (2000/93) komt met een interessant themanummer. Het laat diverse schrijvers aan het woord over ‘de schaduwbibliotheek’. Daarmee worden boeken bedoeld die zijn miskend of vergeten. Journalist Jan Blokker koos voor Zwartboek van het communisme, de meer dan duizend bladzijden tellende studie over misdaden, terreur en onderdrukking die Franse historici schreven in...
