Alle artikelen
Het contrast kon niet groter zijn. Enerzijds de serene salon in Hotel d’Avary, het achttiende-eeuwse stadspaleis waar de Nederlandse ambassadeur in Parijs resideert. En waar ambassadeur Jan Versteeg een Frans-Nederlands gezelschap van wetenschappers en beleidsmakers had uitgenodigd om in alle rust en beslotenheid in gesprek te gaan over de internationale betrekkingen. We spraken over politiek wantrouwen in Frankrijk en Nederland, over de noodzaak van Europese weerbaarheid, en over de opkomst van extreemrechts.
Uit de geschiedenis van de Verlichting kennen we het fenomeen van de ‘salons’. Dat waren ruimtes – salone is Italiaans voor ‘ontvangsthal’ – waar schrijvers, dichters, politici en wetenschappers zonder bemoeienis van overheid of kerk met elkaar van gedachten konden wisselen. Ook in de diplomatie werd de salon populair. Zeker na het Congres van Wenen, toen de adellijke attachés de smaak van de dineetjes, onderonsjes en af en toe een diner dansant te pakken kregen. Het was een prettigere, effectievere manier om zaken te doen dan via de eindeloze staatsbanketten met alle pomp en praal.
Vrouwen speelden in die gesprekken en ontvangsten ook een grote, gerespecteerde rol.
En nu die andere ruimte. Dat is het eindeloze spiegelpaleis van de online platforms, waar ontelbare avatars in onophoudelijke lawaailawines meningen en standpunten over Rusland, Oekraïne, Gaza, migratie, Trump, etcetera verkopen. Die ruimte bestaat nog maar kort: in 2003 ontstonden internetfora zoals 4chan, rond 2005 was de wereld aangesloten op Facebook, in 2013 ging Twitter publiek, in 2022 werd het X. Inmiddels kan bijna niemand meer zonder z’n dagelijkse socials-infuus, en er gaat geen dag voorbij zonder dat er een politicus wordt bedreigd en er tot geweld wordt opgeroepen.
Volgens de Franse president Emmanuel Macron is die online wereld niet de nieuwe publieke ruimte, maar het negatief ervan. Tijdens de viering van de Duitse eenheid op 3 oktober sprak hij in Saarbrücken over de noodzaak van het goede diplomatieke gesprek. Tussen Duitse en Franse staatsleiders. Tussen burgers. Maar, zo legde Macron uit, de socials en de online wereld versterken dat goede gesprek niet, ze ondermijnen het, en leggen zo een bom onder het fundament van onze democratie.
Je kunt zeggen wat je wilt van Macron, dat hij een hang heeft naar drama, dat hij houdt van bombarie. Maar hij heeft helemaal gelijk. De socials zijn geen salons. Ze zijn in handen van techgiganten die er niet op uit zijn het goede gesprek te stimuleren, maar zo veel mogelijk noise en clickbaits te genereren. Daarom is het zaak op zoek te gaan naar nieuwe salons. Of het meteen een Nieuwe Verlichting wordt, zoals Macron hoopt, is wellicht wat overtrokken. Maar tussen de luister van de salons en de lelijkheid van de socials moeten er toch ruimtes te vinden zijn om dat goede gesprek te voeren?
Geen socials, maar salons
Het contrast kon niet groter zijn. Enerzijds de serene salon in Hotel d’Avary, het achttiende-eeuwse stadspaleis waar de Nederlandse ambassadeur in Parijs resideert. En waar ambassadeur Jan Versteeg een Frans-Nederlands gezelschap van wetenschappers en beleidsmakers had uitgenodigd om in alle rust en beslotenheid in gesprek te gaan over de internationale betrekkingen. We spraken over politiek...
Niet iedereen was blij met de Kliko: ‘Mensen donderen hun vuil in die emmer en laten zich niet meer zien’
Drie of vier grote plastic bakken op wieltjes in de tuin: niemand kijkt er meer van op. Maar de ontvangst van de ‘vuilbak’ in de jaren zeventig en tachtig was niet altijd enthousiast. Ondingen zijn het, mopperde een ouder echtpaar dat op een flatje driehoog in Sneek woonde. In de Leeuwarder Courant mochten ze in...
De macht van de landsadvocaat
Nee, de raadpensionaris of landsadvocaat was geen ‘minister-president van de Republiek’. Arnout van Cruyningen legt uit hoe het wel zat. Wie weet nog wie Aert van der Goes, Paulus Buys, Adriaen Pauw, Gaspar Fagel, Isaäc van Hoornbeek of Pieter Steyn waren? Waarschijnlijk doet de naam Jacob Cats wel een bel rinkelen, maar in het collectieve...
‘Nederland moet historische kroegen beter beschermen’
Bruine kroegen verdwijnen in rap tempo. In het boek Authentieke Amsterdamse bruine kroegen onderzoekt stadsgids en curator Peter Quatfass de geschiedenis van 38 historische cafés. Quatfass pleit ervoor om deze kwetsbare kroegen meer te steunen. Hoe ziet een typische Amsterdamse bruine kroeg eruit? ‘Die moet een goed behouden interieur hebben en bruin zijn van kleur,...
VS vielen Grenada binnen om ‘terrorisme’ te bestrijden
De VS dreigen met militair ingrijpen in Venezuela. Hun opstelling past in een lange reeks Amerikaanse bemoeienissen in Zuid-Amerika. Zo vielen ze op 25 oktober 1983 het Caribische eilandje Grenada binnen. ‘Het was een Sovjet-kolonie, gemaakt om terrorisme te exporteren.’ Het Amerikaanse filmpubliek kon in 1986 genieten van een oorlogsfilm over een recent militair conflict...
In de Gevangenpoort zaten opvallend veel vrouwen vast
De Gevangenpoort tegenover het Binnenhof in Den Haag is vooral bekend vanwege het onfortuinlijke lot van de gebroeders Johan en Cornelis de Witt. Deze regenten zaten er opgesloten op verdenking van betrokkenheid bij een aanslag op stadhouder Willem III. Op 20 augustus 1672 werden ze door leden van de plaatselijke schutterijen voor de Gevangenpoort verminkt en vermoord. Vanaf de vijftiende eeuw werden in de Gevangenpoort verdachten opgesloten. Criminelen konden er in voorarrest...
Nieuwe film over Slag om de Schelde beschuldigt ten onrechte generaal Montgomery
In de film en tv-serie Het grote offensief krijgt de Britse generaal Montgomery de schuld van het moeizame verloop van de geallieerde bevrijding van Zeeland. Hij zou bevelen van hogerhand naast zich neer hebben gelegd. Maar die lezing strookt niet met de historische bronnen, schrijft Tweede Wereldoorlog-kenner Gert Jan Vuyk. Afgelopen zomer ging Het grote...
‘Dorothy had haar brief verstuurd vanuit onze huiskamer’
Emiel Hakkenes verdiepte zich in het Amerikaanse echtpaar John en Dorothy Keur, twee antropologen die de inwoners van een Drents dorp bestudeerden. ‘De brief was geschreven in een hotel waar ik als kind vlakbij heb gewoond.’ Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven? ‘Jazeker. Mijn recente boek, dat zich afspeelt in het...
All That’s Left of You toont de tragiek van drie generaties Palestijnen
De geschiedenis van de Palestijnen is bij velen onbekend. All That’s Left of You van regisseur Cherien Dabis vertelt het verhaal aan de hand van één familie. De film toont drie generaties Palestijnen tussen 1948 en 2022. Het drama begint in 1988 in Nablus. Twee Palestijnse tienervrienden grappen op straat over meisjes, hebben lol in...
Jan Blokker was wars van prietpraat en luchtfietserij
Politici, sociale wetenschappers en andere dikdoeners kregen ervan langs in de columns van Jan Blokker. Zijn zoon schreef een bij tijd en wijle onthutsende biografie over hem. Dat het onbegonnen werk is om een biografie van je beroemde vader te schrijven, wist Jan Blokker jr. heel goed toen hij aan die klus begon. Als zoon...
Atheners vonden loten eerlijker dan stemmen
Hoe krijg je een goed werkende democratie? Op die vraag vonden de Atheners in de zesde eeuw voor Christus een uniek antwoord, vertelt oudhistoricus Henk Singor. Eigentijdse politici zouden er wat hem betreft van kunnen leren. Hoe zag de Atheense democratie eruit?‘Athene kende een volksvergadering en een groot deel van de bestuurders werd niet gekozen,...
Na Franco redde de Spaanse koning de democratie
Na de dood van generaal Francisco Franco stond Spanje voor de keuze: verder als dictatuur of als democratie? Autoritaire politici en militairen dachten dat de jonge koning Juan Carlos aan hun kant stond. Maar ze vergisten zich. Op 20 november 1975 iets voor half zes in de ochtend blies Francisco Franco y Bahamonde eindelijk zijn...
