11 september
In razende vaart bracht uitgeverij Contact het pamflet Kruistocht en jihad. De aanslagen in de Verenigde Staten en de dreiging van de islam (ƒ 14,90) op de markt. Auteur Maurits Berger woont in Damascus en is jurist en arabist. Sinds 11 september zijn er sterke gevoelens van wantrouwen, afkeer en angst jegens de islam en de moslimwereld. Berger wil tegengas geven: Er is niet één soort moslim of islam. De Arabische wereld heeft een complexe haat-liefdeverhouding met Amerika. Veel moslims hebben het gevoel dat juist het Westen tegen hen is in plaats van andersom. Nuttig boekje. Altijd overtuigend is Berger echter niet. De curieuze man-vrouwscheiding in moslimlanden moffelt hij wel erg makkelijk onder het tapijt. Over hoofddoeken: ‘Maar het heeft ook een grappige keerzijde. Want ik moet eerlijk bekennen dat ik regelmatig mijn nek heb verrekt wanneer een vrouw met blote enkels of hals voorbijliep. Bedekt is prikkelender dan bloot.’ En wat te doen tegen die moordlustige terroristen? Tja, bij die vraag laat Berger ons hulpeloos achter.
Taliban (Atlas, ƒ 49,90) van Ahmed Rashid verscheen in het voorjaar, werd lovend besproken maar weinig gekocht. Nu staat het op de bestsellerlijsten. De Pakistaanse journalist Rashid, sedert 1979 werkzaam in Afghanistan, beschrijft de verbijsterende geschiedenis van het ontstaan van de Taliban en hun weg naar de macht.
Een beeld van het leven in die andere islamitische republiek geeft Nies Medema’s In de hemel krijg je fruit. Berichten uit Iran (Mets en Schilt, ƒ 44,07). De scherpe kantjes zijn eraf, maar Iran blijft een naargeestig land, waar de bewoners als ze niet oppassen te maken krijgen met de religieuze gedachtenpolitie. Hoopvol is dat veel Iraniërs stiekem hun eigen leven leiden.
Televisie
Afgelopen 2 oktober bestond de Nederlandse televisie vijftig jaar. We mochten een dag kijken naar door ons zelf geselecteerde oude fragmenten. Leuk. Ook leuk: Met het bord op schoot. Een halve eeuw tv-herinneringen van Swiebertje tot Starsky & Hutch (Prometheus, ƒ 36,50) door Arno Kantelberg. Veel anekdotes. Wist u dat Ivo Niehe zijn carrière begon als zanger onder de naam Ivo Jørgenson en de hitparade probeerde te bestormen met het liedje No Looki No?
Kantelberg heeft een top 50 gemaakt van de beste programma’s uit de Nederlandse televisiegeschiedenis. Op 3: Een van de acht, het spelprogramma van Mies Bouwman. Op 2: Keek op de week door Kees van Kooten en Wim de Bie. Op 1: Zo is het toevallig ook nog ’s een keer, het beroemde satirische VARA-programma uit de jaren zestig.
Slavernij
‘Multi-culti’-minister Van Boxtel reist naar Suriname en biedt excuses aan. De Surinamers halen hun schouders op en vragen herstelbetalingen. Het slavernijverleden staat eindelijk op de Nederlandse agenda. Tijd om de geschiedenis in te duiken. Een zeer genuanceerd verhaal vertelt de Angolese schrijver Pepetela in zijn roman Een roemrijke familie (Meulenhoff, ƒ 58,50). In 1641 veroveren de Hollanders de Angolese kuststad Luanda op de Portugezen. Ze blijven er zeven jaar en controleren in die periode de slavenhandel met Zuid-Amerika. De opportunistische Vlaamse slavenhandelaar Baltazar van Dum probeert zich overeind te houden tussen de verschillende partijen – Portugezen, Hollanders, Kongolezen, koningin Jinga en allerlei stamhoofden – met hun conflicten en oorlogen, hun onafgebroken strijd om de macht en hun uiteenlopende economische belangen. Pepetela laat zien: het simpele beeld van brute blanken die willoze zwarten uit Afrika deporteren klopt niet.
Middenstand
‘Eerst naar bakker Van der Burg om “anderhalf doorbakken wit, en het is voor Van der Meulen”. Die verschrikkelijke laatste toevoeging moest ik telkens weer uitspreken als beloning voor het feit dat vrouw Van der Burg bij ons haar korsetten of breiwol betrok.’ Binnen een halve eeuw is zowat de hele Nederlandse middenstand weggevaagd en vervangen door Etossen, Blokkers en Wibra’s. Daarmee is ook de middenstandscultuur verdwenen waardoor tienduizenden kinderen in de jaren vijftig en zestig zijn gevormd: hard werken, altijd haastig eten en de klant tot vriend houden. Tony van der Meulen, hoofdredacteur van het Brabants Dagblad en zoon van een manufacturier, legt de typische middenstandscultuur vast in Anders nog iets? De teloorgang van de middenstand (Veen, ƒ 29,90).
Rusland
De uitgever doet er veel aan om de zevendelige detectiveserie ‘De avonturen van Erast Fandorin’ door de Russische schrijver Boris Akoenin aan de man te brengen. Dat is terecht. Twee deeltjes zijn nu verschenen: Fandorin en Turks gambiet (De Geus, ƒ 39,65). Schitterende literaire thrillers die bovendien historisch belangwekkend zijn. Akoenin heeft zijn serie gesitueerd in het laat negentiende-eeuwse Rusland. Hij beoogt twee dingen: Tonen dat Rusland toen geen sinister buitenbeentje was, maar een normaal Europees land. En laten zien dat de Oktoberrevolutie een ramp was en we de twintigste-eeuwse Russische geschiedenis maar beter kunnen vergeten.
Verder…
Herdrukt in twee delen: de klassieker van Nederlands beroemdste historicus E.H. Kossmann De Lage Landen 1780-1980 (Olympus, per deel ƒ 33,05). Het voorwoord is nieuw en Kossmanniaans komisch.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
