Alle artikelen
De recente kloppartijen op homo’s en afvalligen zijn naar we moeten aannemen moreel geïnspireerd. Met andere woorden: de daders doen het niet graag, zij voelen zich ertoe genoodzaakt. Iemand moet de tollenaars uit de tempel ranselen. Ja, bijna krijg je het gevoel dat ze zich opwerpen als martelaren voor het goede doel. Het is een groot offer dat ze brengen. Lijfelijk contact met homo’s en afvalligen, ook al is het maar in de vorm van een klap, een schop of een duw, blijft lijfelijk contact met een besmettingshaard. Daar moeten we niet licht over denken. Maar in het kader van de integratie zijn ze bereid heel ver voor ons te gaan. Ridders van de zuivere moraal, beschermers van hun heilige rechtsorde.
Over het algemeen zijn plegers van geweldsdelicten impulsieve Rambo’s met een overbloezend ego en geen greintje empathie. Die denken niet eens na over goed en kwaad. Maar we kennen in de recente geschiedenis ook andere hardhandige optredens, geïnspireerd door een krachtige overtuiging, nog even afgezien van de onbaatzuchtige moorden gepleegd door Volkert en Mohammed.
Ik herinner me een knokploegje mariniers dat in 1970 of daaromtrent met grote instemming van het door en door fatsoenlijke dagblad De Telegraaf, dat ook in de oorlog zo door en door fatsoenlijk was geweest, de zogenoemde Damslapers van het nationaal monument afsloeg. Voor ons. Uit morele verontwaardiging. Voor de 40-minners onder u: Damslapers waren vredelievende, langharige, blowende, gitaarspelende en liefde bedrijvende jongeren die nog geen vlieg kwaad deden en louter wazig naar Lucy in the Sky with Diamonds lagen te kijken. Wel ongewassen natuurlijk.
Ik herinner me ook een volksgericht in de christelijke enclave Staphorst in 1961. Twee overspeligen werden op een kille novemberavond op een mestkar door het dorp gereden en beschimpt. Voor de aardigheid heb ik weer eens opgezocht waarover dat eigenlijk ging en hoe we daar toen op reageerden, om te zien wat er is veranderd in de afgelopen decennia en wat hetzelfde is gebleven.
Het houden van volksgerichten was in Staphorst vrij normaal. De wraakoefeningen speelden zich af binnen de autochtone Staphorster gemeenschap. Jonge huwbare mannen wierpen zich op als de sterke arm van de ongeschreven morele wet en voerden ter bestraffing van laakbare daden tamelijk onschuldige rituelen uit, voortgekomen uit oude gewoonten en door iedereen goedgekeurd.
De laakbare daden waren bijvoorbeeld het niet nakomen van trouwbeloften ondanks bezwangering van vriendin (geslachtsverkeer vóór het huwelijk mocht!), overspel, trouwen buiten je leeftijdsklasse, precies allemaal zaken die ook door de benepen burgerij in de rest van Nederland werden afgekeurd. De zondaars ondergingen de ‘straf’ meestal gelaten, waarna alles vergeven en vergeten was en men zijn plaats in de gemeenschap weer innam. Ook de twee overspeligen van 1961 – hoewel niet blij met de rondrit – hebben er geen psychisch trauma van overgehouden.
Het meest traumatisch voor het dorp was de plotselinge aandacht van de pers. Staphorst stond opeens in het brandpunt van de (inter)nationale belangstelling. De verontwaardiging over ‘middeleeuwse toestanden’ werd breed uitgemeten. Het was een volksgericht over een volksgericht.
Zoals er volgens de Staphorster folklore een vorm van straf was binnen een gesloten gemeenschap, zo is ook eerwraak een binnen een gesloten gemeenschap aanvaard systeem van vergelding. Maar hoe onschuldig komt ons de mestkar van Staphorst nu voor, vergeleken bij de moord op vrouwen en mannen die de familie-eer bezoedelen. En hoeveel bedreigender zijn de strafexpedities jegens homo’s en afvalligen.
De grenzen van de gesloten gemeenschap worden overschreden. Het is alsof de Staphorster ‘padjongens’ alle overspeligen in Nederland op de mestkar laden. Bij het oordeel over moslimfundamentalisme wordt wel eens verwezen naar onze ook niet zo zachtzinnige christenfundamentalisten. De vergelijking is sussend bedoeld. Hoe verwerpelijk de gewoonten binnen een minderheidsgroep ook kunnen zijn, nog verwerpelijker is het wanneer die groep zijn abjecte erecode aan de meerderheid komt opleggen door middel van geweld.
Nelleke Noordervliet
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Erger dan Staphorst
De recente kloppartijen op homo’s en afvalligen zijn naar we moeten aannemen moreel geïnspireerd. Met andere woorden: de daders doen het niet graag, zij voelen zich ertoe genoodzaakt. Iemand moet de tollenaars uit de tempel ranselen. Ja, bijna krijg je het gevoel dat ze zich opwerpen als martelaren voor het goede doel. Het is een...
Wat is links?
Bij het opruimen van mijn boekenkast, waarbij voor sommige werken onherroepelijk verbanning naar het antiquariaat in het verschiet ligt, kwam ik een boekje tegen dat al diverse selectieronden heeft overleefd, zonder dat ik weet waarom. Zo’n boek krijgt alleen al daardoor een zekere curiositeitswaarde. Ik weet niet hoe ik eraan kom, maar ik had het...
De Canonziekte
Sinds Nederland is uitgerust met een officiële historische Canon, heeft het verlangen een eigen canon te vervaardigen als een besmettelijke ziekte om zich heen gegrepen. Alle provincies werken aan een provinciale historische canon, en hoewel ik er nog niets over heb gelezen, is er ongetwijfeld alle reden ook een canon voor onze markante regio’s te...
Aardbevingen
Geen wetenschap is zo verward en onwetenschappelijk als juist de geschiedwetenschap. Zou het niet geweldig zijn als deze droevige toestand zou kunnen worden verbeterd met behulp van de natuurwetenschap? In zijn Ubiquity. The Science of History – or Why the World Is Simpler than We Think stelt Mark Buchanan dat historici heel wat zouden kunnen...
Beter dan een beatmis
Vrijwel elke dag kom ik langs twee kerken: de katholieke Krijtberg en de Doopsgezinde Kerk aan het Singel te Amsterdam. De Krijtberg werd gebouwd in de periode van de katholieke emancipatie, aan het begin van de twintigste eeuw, toen elke pastoor bouwpastoor was en elk dorp en elke stad werden voorzien van hetzelfde type bruinbakstenen...
Vooroordelen
Laatst las ik ergens dat alle journalistiek een vorm van autobiografie is. Het lijkt mij wat scherp gesteld, maar laten we eens aannemen dat het waar is. Dan moeten we wel concluderen dat alle geschiedschrijving ook door autobiografische overwegingen wordt gestuurd. Daarmee is direct de vraag gesteld wat eigenlijk mijn eigen autobiografische preoccupaties zijn. In...
Amsterdam wereldboekenstad
Op de Nieuwezijds Voorburgwal te Amsterdam bevindt zich schuin tegenover het Amsterdams Historisch Museum een rijtje huizen met monumentale gevels. Hun hoogte, breedte en de ruime hoeveelheid ramen spiegelden zich ooit trots in het water van de nu gedempte gracht. Aan een van de gevels bevindt zich een schildje met daarop de naam van de...
Europees opstelletje
Het Verdrag van Rome, waarmee in 1957 de Europese Economische Gemeenschap werd opgericht tussen de Beneluxlanden, Frankrijk, Duitsland en Italië, werd vijftig jaar geleden ondertekend. Dat schijnt nog een heel gedoe geweest te zijn, omdat de tekst niet klaar was en de goederentrein met de te bewerken documenten in Zwitserland was blijven steken. Zelfs een...
Nationale paranoia
Na de terroristische aanslagen van 11 september 2001 verklaarde de Amerikaanse president dat de bestaanszekerheid van de Amerikaanse natie in het geding was. Daarom was een ‘mondiale oorlog tegen het terrorisme’ noodzakelijk. Die oorlog, expliciet gezien als een grootschalig militair conflict, waren de Amerikanen ook van plan te winnen. Terwijl de Amerikaanse interventie in Afghanistan...
Gemeenschapszin
Op het moment dat ik dit schrijf wordt de bordesscène voorbereid. Koningin bij de kapper. Bos zoekt stropdas uit. Balk duwt bril vaster op brug van de neus. Rou gaat thuis voor in gebed. Balkenende IV treedt aan met grote instemming van het volk. Ik zal het volk daar over drie jaar nog eens aan...
De Europese Unie, een ongekend succes
Een halve eeuw geleden, op 25 maart 1957, tekenden de ministers van Buitenlandse Zaken van Frankrijk, Duitsland, Italië, Nederland, België en Luxemburg het Verdrag van Rome, dat per 1 januari 1958 in werking zou treden. Zo kwam de Europese Economische Gemeenschap tot stand, in eerste instantie een opgetuigde douane-unie. In de afgelopen halve eeuw is...
De jamaarders
Met een hardnekkigheid die naar fanatisme zweemt houdt de moreel verontruste burger, die eerlijkheid hoog in het vaandel voert, zijn landgenoten een spiegel voor: ‘De VOC was een multinational geleid door boeven en uitbuiters’, ‘Nederland was het laatste land waar slavenhandel werd afgeschaft’, ‘In de oorlog zaten er meer Nederlanders bij de SS dan in...
