‘Wij hebben als kinderen de crisis van de jaren dertig meegemaakt en de huidige is in geen enkel opzicht hiermee te vergelijken,’ schrijft B. van Raalte. Hij is het eens met de stelling: ‘De huidige crisis lijkt in niets op die van de jaren dertig.’ Van de 217 forumdeelnemers deelt 47 procent die mening. Daarentegen vindt 37 procent dat er wel degelijk grote overeenkomsten zijn.
Volgens veel respondenten was de crisis van de jaren 1930 veel ernstiger dan die van nu. ‘De woon- en gezondheidsomstandigheden waren veel slechter,’ schrijft M. Bouman. ‘Er was toen geen werkloosheidsuitkering, zoals nu. Wel waren er steunmaatregelen, zoals het fietsplaatje, waardoor je met de vinger werd nagewezen.’
Dat is vandaag de dag wel anders, vindt H.D.F. Glemet. ‘Ik heb nog geen rijen gezien voor de arbeidsbureaus, wel bij de kaartverkoop voor popconcerten.’ En G.P.J. van Daalen schrijft: ‘Er zijn nog geen wanhopige mensen een flatgebouw af gesprongen.’ Volgens H. Moors betekent de kredietcrisis slechts dat mensen ‘even terug moeten in luxe en hebberigheid’. ‘De meeste mensen zeggen zelfs er niets van te merken,’ vult H.F. Stroet aan. ‘Dat was in de jaren dertig wel anders.’
E.R. van Dooren wijst erop dat de crisis destijds grote politieke gevolgen had. ‘Uit de onvrede die toen ontstond zijn de nodige dictators voortgekomen. Daar hoeven we ons nu geen zorgen over te maken.’
Dat de huidige crisis minder diep ingrijpt, is volgens verschillende respondenten te danken aan de overheid, die anders reageert dan tachtig jaar geleden. ‘Toen handhaafden wij te lang de gouden standaard,’ schrijft L.M. van der Stempel. ‘Er was geen enkele mondiale samenwerking om de crisis te bestrijden. Er waren geen internationale instituten zoals de Europese Centrale Bank, het IMF en de Wereldbank. Er was ook nauwelijks een vangnet.’ Volgens S. Zigterman Rustenburg reageren westerse landen ‘nu meer gezamenlijk en in overleg. Ook het bestaan van de euro geeft meer stabiliteit.’
Respondenten die het oneens zijn met de stelling wijzen op overeenkomsten in de manier waarop de problemen zijn ontstaan. ‘Ook in de jaren dertig werd de crisis veroorzaakt door koop en verkoop van gebakken lucht,’ aldus A. Raatgever, verwijzend naar de beurskrach van 1929.
Net als toen is de huidige crisis veroorzaakt door ‘overspannen koersstijgingen op de aandelenbeurzen, aangejaagd door kredietconstructies die op drijfzand zijn gebouwd,’ schrijft R. Mulder. ‘Het is ongelooflijk dat de financiële wereld dit heeft kunnen laten gebeuren. Ook valt toezichthoudende instanties nu het nodige te verwijten. Die waren er in 1929 niet.’ Volgens J.J. Kloosterman vertonen beide crises dezelfde kenmerken: ‘Massale vernietiging van kapitaal, sterke afname van de economische groei, en grote dreigende werkloosheid.’
Hoewel de huidige werkloosheid nog niet het vooroorlogse dieptepunt heeft bereikt, zal dat volgens sommige respondenten op termijn wel gebeuren. ‘We hebben nog lang niet het dal van de financiële crisis bereikt,’ schrijft A. Molier. ‘De effecten voor de economie en met name de werkloosheid zullen zich pas in volle omvang aandienen vanaf 2010 of 2012.’
Ook K. Bozelie denkt ‘dat de crisis in alle hevigheid nog moet losbarsten’. Volgens P. van der Kroft is er nu ‘een veel groter internationaal probleem’ dan in de jaren dertig. ‘Vanwege het effect van de globalisering dringt deze crisis veel dieper door in alle geledingen van de mondiale samenleving,’ aldus J. Visser. ‘Deze crisis raakt echt iedereen.’
Dekolonisatie
Volgende maand besteedt Historisch Nieuwsblad aandacht aan de dekolonisatie van Azië en Afrika. Op 17 augustus wordt in Indonesië het uitroepen van de onafhankelijkheid in 1945 herdacht. Daarom luidt dit keer de stelling:
‘Nederland heeft de dekolonisatie van Indonesië goed afgehandeld.’
[grafiek]
Eens: 47 %
Oneens: 37 %
Geen mening: 16 %
Dit artikel is exclusief voor abonnees
