Home ‘Dat zij vaak autoritair optrad zij haar vergeven’

‘Dat zij vaak autoritair optrad zij haar vergeven’

  • Gepubliceerd op: 18 juni 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 4 minuten leestijd

Wilhelmina is de belangrijkste koningin die Nederland ooit heeft gehad. Dat vindt 58 procent van de lezers van Historisch Nieuwsblad. De vraag luidde: ‘Welke koningin heeft het meest betekend voor Nederland?’ Van de 285 deelnemers koos 26 procent voor Juliana, die daarmee op de tweede plaats is geëindigd. De huidige koningin Beatrix sluit de rij met 16 procent.

‘Moeder des Vaderland’, ‘rots in de branding’, ‘de enige kerel in de regering’. Zo omschrijven veel forumdeelnemers Wilhelmina. Deze ijzersterke reputatie is vooral gebaseerd op haar rol tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen zij in Londen mede leiding gaf aan de Nederlandse oorlogsinspanningen.

‘In de moeilijkste tijd was ze zeer strijdbaar en inspirerend voor velen, een symbool van de natie,’ schrijft G. Vos. Sommige deelnemers herinneren zich met ontroering Wilhelmina’s toespraken voor Radio Oranje. ‘Wilhelmina heeft het Nederlandse volk bij elkaar gehouden,’ aldus J. Kuperus. ‘Het kabinet was te zwak.’
J. Janssen roemt Wilhelmina vanwege haar ‘moed en durf om het kabinet terzijde te schuiven en zelfstandig beslissingen te nemen die de geschiedenis beïnvloed hebben’. Ook A.J.W. Wuite is ervan overtuigd dat Wilhelmina’s ingrijpen in het regeringsbeleid noodzakelijk was. ‘Dat zij vaak autoritair optrad zij haar vergeven.’

Wilhelmina smeedde plannen om na de bevrijding de macht van de Oranjes te vergroten. J. van Eck heeft waardering voor deze ‘poging tot vernieuwing van onze regering’. Andere forumdeelnemers zijn minder te spreken over Wilhelmina’s autocratische opvattingen. ‘Ze was zeker niet de liefste en de aardigste, en ook niet de meest democratisch gezinde koningin,’ schrijft F. Diepgrond. ‘Misschien zelfs niet eens de beste, maar wel degene die het meest heeft betekend.’

Forumdeelnemers voor wie Wilhelmina te veel een conservatieve houwdegen was, hebben massaal gekozen voor Juliana. Zij heeft 26 procent van het totale aantal stemmen gekregen. R. Mulder vindt Juliana de belangrijkste Oranjevorstin ‘vanwege de manier waarop zij de parlementaire democratie de ruimte heeft gegeven’.

Juliana was volgens veel deelnemers menselijk, vredelievend en sociaal. ‘Bij ons vrijwilligers in een verpleeghuis was koningin Juliana heel geliefd,’ schrijft C.J. de Kruyff. A. Tanis denkt dat haar ongedwongen optreden Juliana acceptabel maakte voor de naoorlogse generatie: ‘Het beeld van Juliana als “gewoon” mens zorgt er nu nog voor dat we in de eenentwintigste eeuw een zo uit de tijd zijnd instituut als een koningshuis hebben.’

Anderen nemen het Juliana kwalijk dat ze in zee ging met de gebedsgenezeres Greet Hofmans. Dit leidde tot een crisis in Juliana’s huwelijk met Bernhard die de troon in gevaar bracht. Overigens niet tot ieders ontevredenheid. ‘Zij bracht de monarchie aan de rand van de afgrond, wat ik los van haar goede, pacifistische principes een republikeinse daad van allure vond,’ grapt A.J. Kon.

Volgens sommige deelnemers heeft Beatrix daarna het gezag van de Oranjes hersteld. ‘Zij heeft veel ten positieve veranderd na het “losse”, vaak ondiplomatieke en onmonarchistische handelen van Juliana,’ meent J.E.M. Vroegop. Van de forumdeelnemers vindt 16 procent Beatrix de beste koningin. ‘Ze komt natuurlijk wat gereserveerd over, vaak stuurs zelfs, maar ze straalt niettemin veel gezag, kennis en kunde uit,’ aldus L. Janssen. ‘Daar komt bij dat ze zich oprecht betrokken toont als het er werkelijk om gaat.’
Een enkeling vraagt zich af of het er überhaupt toe doet wie er op de troon zit. ‘Als deze koninginnen er niet waren geweest, had dat dan iets uitgemaakt voor de ontwikkeling van ons land?’ vraagt E.B. Blonk. ‘Het antwoord is: nee.’

Goed en fout
Volgende maand herdenkt Nederland de Tweede Wereldoorlog. In recente publicaties wordt het traditionele onderscheid tussen wie ‘goed’ en wie ‘fout’ waren losgelaten. De directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), Marjan Schwegman, heeft een jaar geleden juist gepleit voor eerherstel voor verzetshelden. De stelling luidt daarom deze keer: ‘Er is wel degelijk onderscheid te maken tussen goed en fout in de oorlog.’

Lezers van wie het e-mailadres bekend is bij de redactie krijgen op donderdag 26 maart een verzoek om aan het forum deel te nemen. Dat kan door te klikken op de link in de e-mail. Andere lezers kunnen vanaf die datum terecht op www.historischnieuwsblad.nl. Wilt u worden opgenomen in ons e-mailbestand, stuur dan een bericht naar redactie@historischnieuwsblad.nl.

[grafiek]

‘Welke koningin heeft het meest betekend voor Nederland?’

Wilhelmina 58%
Juliana 26%
Beatrix 16%

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer