‘Dat zij vaak autoritair optrad zij haar vergeven’

Wilhelmina is de belangrijkste koningin die Nederland ooit heeft gehad. Dat vindt 58 procent van de lezers van Historisch Nieuwsblad. De vraag luidde: ‘Welke koningin heeft het meest betekend voor Nederland?’ Van de 285 deelnemers koos 26 procent voor Juliana, die daarmee op de tweede plaats is geëindigd. De huidige koningin Beatrix sluit de rij met 16 procent.

‘Moeder des Vaderland’, ‘rots in de branding’, ‘de enige kerel in de regering’. Zo omschrijven veel forumdeelnemers Wilhelmina. Deze ijzersterke reputatie is vooral gebaseerd op haar rol tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen zij in Londen mede leiding gaf aan de Nederlandse oorlogsinspanningen.

‘In de moeilijkste tijd was ze zeer strijdbaar en inspirerend voor velen, een symbool van de natie,’ schrijft G. Vos. Sommige deelnemers herinneren zich met ontroering Wilhelmina’s toespraken voor Radio Oranje. ‘Wilhelmina heeft het Nederlandse volk bij elkaar gehouden,’ aldus J. Kuperus. ‘Het kabinet was te zwak.’
J. Janssen roemt Wilhelmina vanwege haar ‘moed en durf om het kabinet terzijde te schuiven en zelfstandig beslissingen te nemen die de geschiedenis beïnvloed hebben’. Ook A.J.W. Wuite is ervan overtuigd dat Wilhelmina’s ingrijpen in het regeringsbeleid noodzakelijk was. ‘Dat zij vaak autoritair optrad zij haar vergeven.’

Wilhelmina smeedde plannen om na de bevrijding de macht van de Oranjes te vergroten. J. van Eck heeft waardering voor deze ‘poging tot vernieuwing van onze regering’. Andere forumdeelnemers zijn minder te spreken over Wilhelmina’s autocratische opvattingen. ‘Ze was zeker niet de liefste en de aardigste, en ook niet de meest democratisch gezinde koningin,’ schrijft F. Diepgrond. ‘Misschien zelfs niet eens de beste, maar wel degene die het meest heeft betekend.’

Forumdeelnemers voor wie Wilhelmina te veel een conservatieve houwdegen was, hebben massaal gekozen voor Juliana. Zij heeft 26 procent van het totale aantal stemmen gekregen. R. Mulder vindt Juliana de belangrijkste Oranjevorstin ‘vanwege de manier waarop zij de parlementaire democratie de ruimte heeft gegeven’.

Juliana was volgens veel deelnemers menselijk, vredelievend en sociaal. ‘Bij ons vrijwilligers in een verpleeghuis was koningin Juliana heel geliefd,’ schrijft C.J. de Kruyff. A. Tanis denkt dat haar ongedwongen optreden Juliana acceptabel maakte voor de naoorlogse generatie: ‘Het beeld van Juliana als “gewoon” mens zorgt er nu nog voor dat we in de eenentwintigste eeuw een zo uit de tijd zijnd instituut als een koningshuis hebben.’

Anderen nemen het Juliana kwalijk dat ze in zee ging met de gebedsgenezeres Greet Hofmans. Dit leidde tot een crisis in Juliana’s huwelijk met Bernhard die de troon in gevaar bracht. Overigens niet tot ieders ontevredenheid. ‘Zij bracht de monarchie aan de rand van de afgrond, wat ik los van haar goede, pacifistische principes een republikeinse daad van allure vond,’ grapt A.J. Kon.

Volgens sommige deelnemers heeft Beatrix daarna het gezag van de Oranjes hersteld. ‘Zij heeft veel ten positieve veranderd na het “losse”, vaak ondiplomatieke en onmonarchistische handelen van Juliana,’ meent J.E.M. Vroegop. Van de forumdeelnemers vindt 16 procent Beatrix de beste koningin. ‘Ze komt natuurlijk wat gereserveerd over, vaak stuurs zelfs, maar ze straalt niettemin veel gezag, kennis en kunde uit,’ aldus L. Janssen. ‘Daar komt bij dat ze zich oprecht betrokken toont als het er werkelijk om gaat.’
Een enkeling vraagt zich af of het er überhaupt toe doet wie er op de troon zit. ‘Als deze koninginnen er niet waren geweest, had dat dan iets uitgemaakt voor de ontwikkeling van ons land?’ vraagt E.B. Blonk. ‘Het antwoord is: nee.’

Goed en fout
Volgende maand herdenkt Nederland de Tweede Wereldoorlog. In recente publicaties wordt het traditionele onderscheid tussen wie ‘goed’ en wie ‘fout’ waren losgelaten. De directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), Marjan Schwegman, heeft een jaar geleden juist gepleit voor eerherstel voor verzetshelden. De stelling luidt daarom deze keer: ‘Er is wel degelijk onderscheid te maken tussen goed en fout in de oorlog.’

Lezers van wie het e-mailadres bekend is bij de redactie krijgen op donderdag 26 maart een verzoek om aan het forum deel te nemen. Dat kan door te klikken op de link in de e-mail. Andere lezers kunnen vanaf die datum terecht op www.historischnieuwsblad.nl. Wilt u worden opgenomen in ons e-mailbestand, stuur dan een bericht naar redactie@historischnieuwsblad.nl.

[grafiek]

‘Welke koningin heeft het meest betekend voor Nederland?’

Wilhelmina 58%
Juliana 26%
Beatrix 16%