Alle artikelen
Waarom ontpopte de vriendelijke, behulpzame Najim zich tot een terrorist? Omdat hij zich verloren voelde, meent Annejet van der Zijl. En omdat hij wist dat er geen kansen voor hem waren.
‘Jongens waren we – maar aardige jongens…’ Het is misschien vreemd, maar elke keer als ik de foto’s zie van de jonge terroristen die de afgelopen tijd dood en verderf zaaiden in Frankrijk en België, moet ik denken aan de onsterfelijke eerste zin van Nescio’s Titaantjes. Want op de Facebook-kiekjes van Abdelhamid Abaaoud, Bilal Hadfi of Najim Laachraoui zie je geen misdadigerstronies of psychopatenkoppen, maar zo op het oog normale, onbevangen lachende jongemannen. ‘Najim was geen slechte jongen,’ zoals een van zijn voormalige leraren onlangs schreef in een open brief in de Belgische krant Le Soir. ‘Hij was vriendelijk en behulpzaam, hij was geen jongen zonder toekomst. Ondanks zijn naam en zijn uiterlijk hadden zijn succes op school en zijn intelligentie deuren voor hem geopend.’
Najim was de bommenmaker
En toch trok dezelfde vriendelijke Najim na een eerste studiejaar aan de Brusselse universiteit naar Syrië, waar hij in 2013 en 2014 onder andere als cipier fungeerde van westerse gijzelaars van Islamitische Staat. Wel, zoals een Franse gijzelaar later verklaarde, was hij een van de meest menselijke. In 2015 beraamde hij samen met een aantal jeugdvrienden de bloedige aanslagen in november in Parijs, waarbij meer dan 130 doden vielen. Najim was de bommenmaker. En uiteindelijk blies hij, inmiddels 24 jaar oud, zichzelf op 22 maart op bij een incheckbalie van de Brusselse luchthaven Zaventem, veel anderen met zich mee de dood in slepend.
Een toffe jongen
‘Verdomme, Najim, hoe heeft het zover kunnen komen?’ vroeg zijn voormalige leraar zich een week of wat later af in zijn openbare hartenkreet. ‘Ik vond je een toffe jongen, Najim. Nu voel ik alleen verdriet, woede en schaamte.’
Het is hetzelfde onbegrip dat ik ooit voelde toen ik het levensverhaal optekende van Houari Belhadji, ook al zo’n slimme en aardige jonge Noord-Afrikaan. Met dat verschil dat Houari pas op 17-jarige leeftijd vanuit Algerije naar Europa kwam, hier als illegaal in de misdaad belandde en uiteindelijk door een concurrerende lotgenoot werd doodgeschoten. Op de laatste foto’s die ik van hem zag, lag hij ruggelings tegen een paar bierkratjes in een gangetje van een café aan de Ten Kate-markt, met de gebroken, licht verbaasde ogen van iemand die heel onverwacht en heel plotseling was doodgegaan.
En waarom? Hoe had het zover kunnen komen met hem en zoveel van dit soort jongens? Het antwoord kreeg ik van een westerse diplomaat in Algiers, die me vertelde over de verloren generaties die op dat moment ontstonden in Noord-Afrika. Een demografische tijdbom, zo noemde hij het: een overvloed aan jongemannen die opgroeien met westerse idealen, maar tegelijkertijd ook met de wetenschap dat er voor hen nauwelijks werk, geen woningen en eigenlijk geen kansen zijn.
Tweederangsburger: Hij wilde een held zijn, er echt toe doen.
Te vergelijken, zo voegde hij er nog aan toe, met de jongeren die na de Eerste Wereldoorlog opgroeiden in het vernederde en perspectiefloze Duitsland, en die later zo’n gewillige prooi bleken te vormen voor het nationaal-socialistisch gedachtegoed.
Te vergelijken dus ook met Najim Laachraoui, die, hoe tof zijn leraar hem misschien ook vond, drommels goed besefte dat hij ondanks zijn Belgische paspoort altijd een tweederangsburger zou blijven. Dat hij, zoals zijn leraar naïef en eigenlijk tamelijk dodelijk schreef, altijd iets moest zien te worden ondanks zijn naam en zijn uiterlijk. Terwijl hij – want welke jongen van twintig wil dat nou niet? – een held wilde zijn, en er echt toe wilde doen in het leven.
Nescio
In de woorden van Nescio: ‘We zouden hun wel eens laten zien hoe ’t moest. We, dat waren wij, met z’n vijven. Alle andere menschen waren “ze”. “Ze”, die niets snapten en niets zagen. Op enkele “goeie kerels” na werd iedereen door ons veracht. […] Ik ben nu geen held meer… maar toen waren we in de dagen onzer dwaasheid, de uitverkorenen Gods, ja God zelf.’
Met de Titaantjes is het in het boek nog redelijk goed gekomen, al belandde er eentje, als ik me niet vergis, in de gelederen van de SDAP. Maar de Sturm und Drang van Najim en zijn makkers liep uit op een letterlijk en figuurlijk wereldschokkend drama, waarvan we misschien maar één ding kunnen leren. Namelijk: laat nooit generaties zonder kansen opgroeien. Het is levensgevaarlijk.
Annejet van der Zijl is schrijver en historicus.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
COLUMN: Annejet van der Zijl over terrorist Najim Laachraoui
Waarom ontpopte de vriendelijke, behulpzame Najim zich tot een terrorist? Omdat hij zich verloren voelde, meent Annejet van der Zijl. En omdat hij wist dat er geen kansen voor hem waren. ‘Jongens waren we – maar aardige jongens…’ Het is misschien vreemd, maar elke keer als ik de foto’s zie van de jonge...
De scherpe pen van Jacob Israël de Haan
Vanaf 1919 beschreef journalist Jacob Israël de Haan de toenemende haat tussen de Joden en de Arabieren in Palestina. Zijn felle kritiek op het zionisme werd hem uiteindelijk fataal. Zo lang de oudste inwoners van Jeruzalem zich konden herinneren, hadden de Arabieren en Joden van de stad gebroederlijk het einde van het Mozes-festival gevierd. Traditiegetrouw...
Boeken: Peter Frankopan – De zijderoutes. Een nieuwe wereldgeschiedenis
Het begrip ‘zijderoute’ duikt tegenwoordig veelvuldig op in advertenties voor reizen voor bemiddelde toeristen die graag eens iets anders willen zien en die zich aangetrokken voelen door de mysterieuze wereld ten zuidoosten van Europa. De term is in 1877 bedacht door de Duitse geograaf en ontdekkingsreiziger Ferdinand von Richthofen (een oom van de roemruchte ‘Rode...
BOEKEN: John R. Gillingham – The EU. An obituary
‘Grijp het EU-referendum aan om uw kennis over de Europese geschiedenis bij te spijkeren.’ Een bordje met deze uitnodigende tekst boven een boekentafel van een Waterstones-filiaal in Londen haakt aan bij de Brexit-stemming op 23 juni aanstaande. Daaronder ligt een tiental boeken over Europa of de EU, van Geert Maks In Europe tot Daniel...
Boeken: Cees Fasseur – Dubbelspoor. Herinneringen
De Leidse historicus en jurist Cees Fasseur werd bekend met zijn dubbelbiografie van koningin Wilhelmina. Bij de presentatie van beide delen gaf hij het eerste exemplaar aan (toen nog) prins Willem-Alexander. Fasseur: ‘Ik leverde een substantiële bijdrage aan zijn bibliotheek.’ Typisch Fasseur-grapje. Gelukkig staan er heel veel van dat soort grappen in deze herinneringen. Multatuli-kenner...
Boeken: Andrea Wulf – De uitvinder van de natuur. Het avontuurlijke leven van Alexander von Humboldt
Hoewel zijn broer Wilhelm, de taalwetenschapper, filosoof en staatsman, nu beroemder is, kan zonder overdrijving gezegd worden dat de natuurwetenschapper en ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt (1769-1859) in zijn tijd een global celebrity was. Zijn biograaf, de in India geboren, in Duitsland opgegroeide en nu in Engeland wonende Andrea Wulf, bepleit een herwaardering. Humboldt was namelijk de eerste...
MIJN HELD: Suzanna Jansen over haar betbetovergrootouders
Suzanna Jansen eerde haar betbetovergrootouders Cato Braxhoofden en Teunis Gijben, met haar boek Het pauperparadijs. Binnenkort figureren haar voorouders in een gelijknamige toneelvoorstelling. Die gaat op 18 juni in première in Veenhuizen. Waarom zijn uw betbetovergrootouders uw historische helden? ‘Cato Braxhoofden en Teunis Gijben staan voor alle anonieme burgers die zich hebben moeten redden onder...
Garum: dé Romeinse smaakmaker uit zee
Tijdens de Romeinenweek 2016 ontdekten we water in de Oudheid. De Romeinen voeren erop, baadden erin, dronken het, lengden er hun wijn mee aan en kookten ermee. En ze hengelden er hun vis uit voor dé smaakmaker van de Oudheid: garum, gefermenteerde vissaus. Er is veel overgeleverd uit de Romeinse Oudheid, maar smaken behoren daar helaas niet...
Romeinse wegen in Nederland
Wie in Nederland op zoek gaat Romeinse wegen, zal geen keurig geplaveide straten tegenkomen. Archeologen moeten het doen met enkele laagjes grind en een paar halfverrotte palen. Maar door het combineren van oude en nieuwe onderzoeksmethoden zijn we wel steeds beter in staat om het Romeinse wegennet in kaart te brengen. En die nieuwe inzichten...
Alle rivieren leiden naar Rome
Polders, dijken en kanalen: Nederland heeft historisch een bijzondere band met water. Maar daarin staan we zeker niet alleen. De Romeinen voelden zich ook thuis in en op het water. Van Egypte tot Groot-Brittannië bouwden rijke Romeinen badhuizen en fonteinen, voeren grote en kleine schepen van de ene naar de andere haven en werkten soldaten...
Tentoonstelling over het verzet in 1946
In de Nieuwe Kerk in Amsterdam was in 1946 een expositie over het verzet te zien. Tien kunstenaars toonden uitvoerig het lijden en het protest van de Nederlandse bevolking. Alleen de Jodenvervolging kwam nauwelijks aan bod. ‘Grote schilderingen beelden de voortdurende aanvallen op ons materiële en geestelijke leven uit, goed gekozen en overzichtelijk...
Het verzet in Nederland had wisselend succes
Uit onderzoek van Trouw blijkt dat veel koeriersters van het verzetsblad kinderen waren. Van kranten verspreiden tot onderduikers helpen: het verzet deed er alles aan om de Duitsers te dwarsbomen.
