Home ‘De Romeinen zagen gladiatoren als symbool van moed’

‘De Romeinen zagen gladiatoren als symbool van moed’

  • Gepubliceerd op: 3 oktober 2016
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Mirjam Janssen
‘De Romeinen zagen gladiatoren als symbool van moed’

‘Gladiatorengevechten waren minder bloederig dan vaak wordt aangenomen. Als het even kon, mochten de mannen blijven leven,’ vertelt Rossella Rea, directeur van het Colosseum in Rome. ‘De strijd duurde nooit langer dan twee minuten.’

Rossella Rea kijkt vanuit haar kantoor uit op de arena van het Colosseum, waar het ook deze ochtend wemelt van de bezoekers. Zes miljoen ontvangen Rea en haar 95 medewerkers er ieder jaar. Sinds ze in 2011 directeur werd van het Colosseum zijn belangrijke veranderingen doorgevoerd. Het monument is dankzij een gift van een schoenenfabrikant van buiten schoongemaakt, het verkeer raast er niet meer omheen en aan de toeristische kermis ernaast is een eind gemaakt. Het Colosseum staat er nu wit en soeverein bij – klaar voor de volgende tweeduizend jaar.
 
Het iconische gebouw werd in 80 n.Chr. geopend en diende tot begin vijfde eeuw als arena voor gladiatorengevechten. Tot en met 5 maart zijn vondsten uit onder meer het Colosseum te zien in Museum Het Valkhof in Nijmegen op de tentoonstelling Gladiatoren, helden van het Colosseum.
 

Vijf rangen

De vechtshows die er plaatsvonden kenden een vast stramien, vertelt Rea. ‘Het programma begon ’s ochtends met dierengevechten: allerlei soorten beesten traden tegen elkaar en tegen speciaal getrainde dierenvechters in het strijdperk. Tussen de middag waren er executies van criminelen, die voor de leeuwen of de beren werden gegooid. Maar ze werden ook in brand gestoken of – tijdens keizer Constantijn – gekruisigd. Pas daarna volgden de gladiatorenspelen.’
 

‘Tussen de middag waren er executies van criminelen’

De spelen waren een geschenk van een hooggeplaatste figuur aan het volk, in Rome was dat meestal de keizer. De optredens waren gratis. De toeschouwers kregen tickets – schijfjes van hout of been – uitgedeeld met daarop het nummer van hun zitplaats en dat van de toegangspoort die ze moesten gebruiken.
 
‘In het Colosseum konden 70.000 bezoekers terecht, verdeeld over vijf rangen. Om te voorkomen dat die zich allemaal bij één toegangspoort verdrongen, werden ze meteen verdeeld over de vele ingangen. Een voordeel van dit systeem was ook dat de sociale klassen elkaar niet hoefden te ontmoeten. Belangrijke mensen als de senatoren zaten onderaan, dichtbij de arena. Zij zaten op marmeren banken waarin hun namen waren gegraveerd. De armsten verbleven helemaal bovenin.’
 

Eigen fans

In de arena vochten verschillende koppels tegelijk tegen elkaar. ‘Ze droegen fel gekleurde kleding en veren op hun helmen, zodat ook de toeschouwers bovenin nog iets van het spektakel konden zien. De gladiatoren waren in de regel maar twee minuten in actie en ze hoefden niet vaker dan één keer per dag op te treden. Door de zware wapenrusting was langer vechten ook niet mogelijk. Gemiddeld trad een gladiator twaalf à dertien keer tijdens zijn carrière op. Beroemde gladiatoren hadden hun eigen fans – vooral vrouwen. Soms raakten de aanhangers van de verschillende gladiatoren zo verhit dat ze ook met elkaar op de vuist gingen.’
 

‘Als een gladiator moest sterven, hieven de toeschouwers hun middelvinger’

Naar schatting 50.000 tot 100.000 gladiatoren hebben door de eeuwen heen in het Colosseum gevochten, hoeveel daarvan zijn omgekomen kan Rea niet zeggen. ‘De gladiatoren waren meestal slaven. Voor hun eigenaren waren ze duur in het onderhoud. De tendens was om ze te sparen. De Romeinen zagen de gladiatoren als symbool van moed. Het was fair dat ze werden gedood als ze faalden, maar het publiek accepteerde dat ze gespaard werden wanneer ze dapper waren.’
 
Als de toeschouwers vonden dat een gladiator moest sterven, hieven ze hun middelvinger op. ‘In films zie je dat ze hun duim naar beneden deden, maar dat gebaar klopt niet. Dat is later verzonnen.’
 

Olifantstanden

De organisatoren van de spelen benutten de theatrale mogelijkheden van de enorme arena tot het uiterste. In de vloer van het Colosseum zaten tachtig luiken, via liften eronder werden dieren en gladiatoren naar boven getakeld. Zo konden ook op onverwachte momenten extra vechtjassen het strijdperk betreden. Een lift is onlangs gereconstrueerd: acht mannen waren nodig om een kooi met een groot dier erin omhoog te krijgen.
 

‘In de gangen onder de arena lagen bergen kadavers’

‘Door de luiken werden dode mensen en dieren ook weer afgevoerd – in de gangen onder de arena lagen bergen kadavers. Het moet er ontzettend hebben gestonken. Het vlees van de gedode dieren werd uitgedeeld onder het volk, maar ook gebruikt als voer voor de andere beesten. Alleen de olifantstanden waren voor de keizer.’
 
Tot en met 5 maart 2017 Gladiatoren, helden van het Colosseum in Museum Het Valkhof in Nijmegen.

Afbeelding: Fresco – duel voor de doden

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.