Historisch Nieuwsblad 6 - 2022
Oorlog in een parallel universum
Dat de nazi’s in 1945 zijn verslagen, komt voor driekwart op het conto van de Russen. Althans, dat denken de Russen zelf. Een paar jaar geleden onderzochten Duitse historici het beeld van de Tweede Wereldoorlog onder de voormalige geallieerden. Ze vroegen inwoners van de overwinnende naties: hoeveel procent heeft uw leger bijgedragen aan de nederlaag...
Sprookjes zonder happy end
Wat is het verschil tussen geschiedenis en sprookjes? Je zou zeggen: het een is echt gebeurd, het ander niet. Toch? Nou, niet helemaal. Dat was vroeger al niet zo, en vandaag de dag is die scheidslijn soms net zo onduidelijk. Toen de gebroeders Jacob en Wilhelm Grimm rond 1800 systematisch volksverhalen en -legendes begonnen op...
‘Opeens zat ik te praten met een oud-nazi’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand de Britse historicus Ian Kershaw.‘Door die ontmoeting...
Een Romeinse keizer boven de bank
Machthebbers en kunstverzamelaars omringden zich na de Oudheid graag met afbeeldingen van Romeinse keizers. De Britse classica Mary Beard onderzocht waarom ze dat deden en verdiepte zich in de omslachtige pogingen het uiterlijk van een keizer te achterhalen. Was Julius Caesar nou aan de magere kant of had hij een vol gezicht? Het eerlijke antwoord:...
Boeren in de tropen
Vol verwachting vertrokken in de jaren vijftig jonge Nederlandse boeren naar Suriname. Ze zouden er deelnemen aan een vernieuwend rijstteeltproject en er na enige tijd een eigen bedrijf krijgen. Maar algauw liepen de plannen vast in de Surinaamse klei. Begin jaren vijftig trok een advertentie met de kop ‘Plaatsing van bedrijfsboeren in Suriname’ de aandacht...
Politieke rechters
Als Amerika diep verdeeld is over een onderwerp, komt dat uiteindelijk bij het Hooggerechtshof terecht. Of het nu gaat om het homohuwelijk, abortus of racisme, steeds moet het Hof de knoop doorhakken. Hoe kon de rechterlijke macht zo’n belangrijke politieke rol krijgen? Van de Founding Fathers, de mannen die Amerika vormgaven, is John Marshall (1755-1835)...
Heel Holland leert Chinees
Een nieuw lespakket moet kinderen wijzen op anti-Aziatisch racisme in Nederland. In 1986 probeerden presentatoren van een televisiecursus Mandarijn stereotypen te ontkrachten.
De comeback van Ivan de Verschrikkelijke
Tijdens de heerschappij van tsaar Ivan de Verschrikkelijke werden onderdanen gevierendeeld, levend gekookt, gespietst, gevild of geroosterd. Ivan geldt als een waanzinnige heerser, maar ook als grondlegger van de Russische staat. Dankzij Stalin en Poetin is hij nu weer in de mode. In februari 1947 werden de gevierde Russische filmmaker Sergej Eisenstein en steracteur Nikolaj...
Slavenhandel maakte Afrikanen rijk
Afrikaanse mensenhandelaren waren meedogenloos en hebzuchtig. Zonder wroeging vingen ze miljoenen slaven, die de Europeanen vervolgens naar de Amerika’s verscheepten. Daarmee droegen ze bij aan de rijkdom van Europa en brachten ze hun eigen continent schade toe. In 1324 wilde vorst Mansa Moessa uit het West-Afrikaanse Mali zijn macht tot buiten de landsgrenzen uitbreiden. Maar...
Een liberale crisismanager
Nederlandse liberalen streefden decennialang naar een nachtwakersstaat, die alleen het hoognodige deed. Maar dat veranderde rond 1900 mede onder invloed van Wim Treub. Deze sociaal-liberaal geloofde niet meer dat de markt alles kon oplossen en vond dat de overheid moest ingrijpen. In 2014 concludeerde de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) dat de vermogensongelijkheid in Nederland...
Het Akkoord van Wassenaar
Begin jaren tachtig waren links en rechts, werknemers en werkgevers diep verdeeld over het economisch beleid. Terwijl de werkloosheid snel opliep, bleven ze elkaar bevechten. Tot het Akkoord van Wassenaar. Na dit compromis krabbelde Nederland uit het dal. Maar de prijs was hoog. Het Akkoord van Wassenaar beslaat twee A4’tjes, bijna voor de helft gevuld...
Militairen verkrachten in roes van almacht
Massaal ontvluchten vrouwen Oekraïne. Uit angst voor de bombardementen, maar ook om niet in handen van de Russen te vallen. De berichten over verkrachtingen nemen toe. In Boetsja, waar ruim 400 mensen werden gedood, vertoonden vrouwenlichamen sporen van seksueel geweld. Wat voor soldaten maken zich hier schuldig aan? Socioloog Abram de Swaan bestudeerde genocidale regimes...
Nederland trok meer geld uit voor het leger
Nu er opnieuw oorlog woedt in Europa, trekt Duitsland 100 miljard euro extra uit voor zijn krijgsmacht. Ook in Den Haag laait de discussie over grotere defensiebudgetten op. Na jarenlange bezuinigingen begint het Nederlandse leger aan een inhaalslag. Die situatie is vergelijkbaar met de Nederlandse herbewapening in de jaren dertig, stelt hoogleraar militaire geschiedenis Wim...
‘Niet alles hoeft genocide te heten’
Duitsland wil de hongersnood in Oekraïne in de jaren dertig, de zogenoemde Holodomor, erkennen als genocide.
Oorlogstaferelen in een iconisch jaar
Het jaar 1572 staat nu volop in de aandacht. Het was cruciaal in de Opstand. Raymond Fagel en Judith Pollmann schreven een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen, van de inname van Den Briel tot het Beleg van Haarlem. Door de oorlog in Oekraïne staat het weer helder op ons netvlies: wat er gebeurt als er...
Vele uren turen naar het brein
De Spanjaard Santiago Ramón y Cajal was de grondlegger van de moderne neurowetenschap, maar is inmiddels vrijwel vergeten. Toch verdient hij een ereplaats naast Charles Darwin en Louis Pasteur, meent zijn biograaf Benjamin Ehrlich. In 1906 won Santiago Ramón y Cajal (1852–1934) de Nobelprijs omdat hij de structuur van neuronen had beschreven. Hij leverde als...
Kwaadaardig uit opportunisme
Ze waren slechts een radertje in een grote machine. Ze deden wat hun was bevolen. Zo verdedigden veel oorlogsmisdadigers zich na de Tweede Wereldoorlog. Onder hen de Nederlander Sjaak Lentz, die minder onschuldig was dan hij zich voordeed. Uit zijn biografie blijkt dat hij actief bijdroeg aan het kwaadaardige bestuur van de Duitse bezetter. In...
Vier filosofen over vrijheid
Vier vrouwelijke filosofen dachten rond 1940 na over het begrip ‘vrijheid’. Hannah Arendt, Simone de Beauvoir, Ayn Rand en Simone Weil getuigden van hun opvattingen in fictie en non-fictie. Wolfram Eilenberger verklaart hun ideeën. Vier jaar geleden publiceerde de Duitse filosoof Wolfram Eilenberger Het tijdperk van de tovenaars, over een ‘gouden decennium’ (1919-1929) in de...
Oeroude wortels van de Brexit
Ian Morris beschrijft de geschiedenis van het Britse eilandenrijk vanuit de geografie. De ‘insulaire positie’ heeft volgens hem veel grote gebeurtenissen bepaald. Een gewaagde stelling, die in de loop van het boek jammerlijk ontspoort. Volgens brexiteer Nigel Farage speelden vijf thema’s een rol bij het referendum in 2016 over de Brexit: identiteit, mobiliteit, welvaart, veiligheid...
Politieke rechters
Als Amerika diep verdeeld is over een onderwerp, komt dat uiteindelijk bij het Hooggerechtshof terecht. Of het nu gaat om het homohuwelijk, abortus of racisme, steeds moet het Hof de knoop doorhakken. Hoe kon de rechterlijke macht zo’n belangrijke politieke rol krijgen? Van de Founding Fathers, de mannen die Amerika vormgaven, is John Marshall (1755-1835)...
Uw dagelijkse portie geschiedenis
Elke dag de beste historische artikelen. Word abonnee en krijg onbeperkt toegang tot alle artikelen op Historischnieuwsblad.nl.