Begin jaren dertig kwamen 5 à 7 miljoen Oekraïners om tijdens de zogeheten Holodomor, een enorme hongersnood. De voedselschaarste was opzettelijk veroorzaakt door Sovjetleider Jozef Stalin. Oekraïne ijvert al jaren voor de erkenning van de Holodomor als genocide. Maar veel landen, waaronder Nederland, hebben dat tot nu toe niet gedaan, vertelt hoogleraar geschiedenis aan de UvA en het NIOD Nanci Adler.
Wat gebeurde er tijdens de Holodomor?
‘Toen Oekraïne een Sovjetrepubliek was heeft Stalin er miljoenen boeren laten verhongeren. Het graan werd van hen afgepakt en aan de steden gegeven. De acties waren speciaal tegen de boerenklasse gericht.’
Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Nederland heeft de Holodomor niet als genocide erkend omdat internationale gerechtshoven dat vooralsnog ook niet doen. Wat vindt u daarvan?
‘Nederland is niet het enige land. De neiging bestaat om zware massamoorden meteen tot genocide te bestempelen. De misdaden waren inderdaad gigantisch, maar niet alles heeft dit etiket nodig om de ernst ervan te benadrukken. Je kunt de hongersnood ook zien als een onderdeel van het stalinisme, dat bestond uit massale repressie en politieke moorden. Tijdens het bewind van Stalin zijn in de hele Sovjet-Unie miljoenen doden gevallen.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Waarom is erkenning belangrijk voor Oekraïne?
‘Het stempel genocide zegt iets over Rusland, de rechtsopvolger van de Sovjet-Unie. Het past ook in het patroon van beschuldigingen over en weer. Het is goed dat er over de Holodomor wordt gesproken, dat we ons afvragen wie deze hongersnood heeft veroorzaakt. Wie de slachtoffers en wie de daders zijn. En wie de schade eventueel moet vergoeden.’
Hoe kijkt Rusland ertegenaan?
‘Tot de Sovjet-Unie in 1991 uiteenviel, mocht er niet over de Holodomor worden gesproken. President Poetin kiest voor een selectieve geschiedschrijving over Stalin: hij benadrukt de industrialisatie en de overwinning in 1945. Hij wil zo het patriottisme en het nationalisme aanwakkeren.’
Roep om erkenning
In 2021 vroeg Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) aan toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag waarom Nederland de Holodomor niet als genocide erkent. Kaag antwoordde dat internationale gerechtshoven de Holodomor nog niet als zodanig hadden gekwalificeerd. En dat tijdens de gebeurtenissen in 1932 en 1933 de ‘juridische norm ten aanzien van genocide’ nog niet bestond. Het kabinet volgt de definitie van het Genocideverdrag uit 1948. Genoegdoening en excuses laat het kabinet over aan de betrokken partijen. In 2022 deed oud-politicus Roel van Duijn een oproep de Holodomor ‘juist nu’ als genocide te erkennen.