Home Vele uren turen naar het brein

Vele uren turen naar het brein

  • Gepubliceerd op: 31 mei 2022
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Jeroen Vullings
  • 2 minuten leestijd
Vele uren turen naar het brein

De Spanjaard Santiago Ramón y Cajal was de grondlegger van de moderne neurowetenschap, maar is inmiddels vrijwel vergeten. Toch verdient hij een ereplaats naast Charles Darwin en Louis Pasteur, meent zijn biograaf Benjamin Ehrlich.

In 1906 won Santiago Ramón y Cajal (1852–1934) de Nobelprijs omdat hij de structuur van neuronen had beschreven. Hij leverde als eerste het bewijs dat het brein bestaat uit individuele cellen, net als de rest van het lichaam.

Maar waarom bleef deze pionier relatief onbekend buiten zijn vakgebied? De woelige politieke geschiedenis van Spanje heeft daarbij zeker een rol gespeeld. Kort na Cajals dood nam dictator Franco de macht over en de strijdkreet van diens politiek bondgenoten luidde: ‘Dood aan de intelligentsia!’ De 41 onderzoekers die gezien werden als Cajals wetenschappelijke erfgenamen verloren tijdens de Spaanse Burgeroorlog hun baan, vluchtten of werden verbannen.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Van nog groter belang is dat de neurowetenschap in korte tijd een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt. Sinds Cajals dood zijn maar liefst 66 Nobelprijzen uitgereikt voor neurowetenschappelijk werk. Toch is zijn relatieve onbekendheid minder verrassend dan de wording van zijn genie, zoals Ehrlich in deze boeiende biografie toont. De jonge Santiago wilde namelijk geenszins deugen. Hij deed het slecht op school en rebelleerde wanneer hij kon. Zijn passie was tekenen; hij wilde kunstenaar worden. Maar zijn vader wilde dat hij arts werd, net als hijzelf. De strategie daartoe was ronduit gewiekst: toen Santiago zestien was stal zijn vader samen met hem botten van een kerkhof, om die met z’n tweeën te bestuderen. En als kersverse student geneeskunde liet Santiago’s vader hem bij een autopsie assisteren; zoonlief tekende daar wat hij zag.

Toch werd Cajal een matige arts. Daar kwam pas verandering in toen hij tijdens een bezoek aan Madrid door een microscoop mocht kijken. Het was liefde op het eerste gezicht. Uren, dagen achtereen keek hij gebiologeerd door de microscoop naar cellen. Hij tekende wat hij zag en zijn artistieke eisen waren hoog. Het moest zo natuurgetrouw mogelijk zijn – zijn volharding kwam het onderzoek ten goede. Zijn kunstzinnige instelling verliet hem nooit. Neuronen beschouwde hij als mysterieuze vlinders van de ziel, die de geheimen van de geest ontsluiten.

Jeroen Vullings is criticus.

De vader van de moderne neurowetenschap. Santiago Ramón y Cajal en het verhaal van het neuron

Benjamin Ehrlich

456 p. Spectrum, € 34,99

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 6 - 2022

Nieuwste berichten

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Artikel

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport

In het eindrapport van de Raad voor de Luchtvaart uit 1994 over de oorzaken van de Bijlmerramp stond een fout: op een routekaart van de rampvlucht was het moment waarop het vliegtuig twee motoren verloor, verkeerd aangegeven. Een oud-onderzoeker van de Raad, Henk Pruis, ontdekte de fout onlangs. Hij denkt dat die voeding heeft gegeven...

Lees meer
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Interview

Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior

Veertig jaar geleden blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Er viel één dode. De Nederlander Martini Gotjé was aan boord toen de bommen ontploften. Voor Greenpeace brak een nieuwe periode aan. Op 10 juli 1985 blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Het schip lag in...

Lees meer
Scène uit The teacher who promised the sea
Scène uit The teacher who promised the sea
Recensie

‘The Teacher Who Promised the Sea’ toont dat het Franco-verleden nog springlevend is

Autoritaire en dictatoriale regimes haten kritisch onderwijs. Dat blijkt ook uit de speelfilm The Teacher Who Promised the Sea, waarin een Franco-militie in 1936 meedogenloos afrekent met een jonge idealistische onderwijzer. Het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen. De Catalaan Antoni Benaiges is 31 als hij in 1935 als onderwijzer gaat werken in een schooltje...

Lees meer
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Artikel

Amerikaanse president zet politie en leger in tegen ongewenst verklaarde immigranten

Tijdens het presidentschap van Woodrow Wilson sloeg de Amerikaanse overheid met harde hand stakingen neer, deporteerde duizenden migranten en liet racistisch geweld tegen zwarten ongestraft. Daardoor kwam de democratie hevig onder druk kwam te staan, net als nu onder Donald Trump.

Lees meer