Historisch Nieuwsblad 2 - 2022
Door eigen hand
Aan wie behoort een leven toe? Voor middeleeuwers was het antwoord duidelijk: aan God natuurlijk. Maar de Romeinen en verlichtingsfilosofen kozen voor het individu. Uit deze zes gevallen van zelfdoding blijkt hoe de opvattingen zijn veranderd. 1 Seneca: het edele slachtoffer In 65 n.Chr. beschuldigde keizer Nero de Romeinse filosoof Seneca van medeplichtigheid aan een...
Eén moment kan het verschil maken
Op het eind van ieder jaar verschijnen lijstjes met terugblikken. Wat was het hoogte- en dieptepunt et cetera. Als iets ons bijblijft van 2021, is dat één enkel besluit het levensgevoel van een bevolking kan laten kantelen: toch weer een lockdown, toch weer de kids eerder thuis, toch weer geen uitgebreid familiediner, feestjes en partijtjes...
De onzichtbare hand van Adam Smith
In The Wealth of Nations (1776) pleitte filosoof Adam Smith voor vrijhandel en tegen overheidsingrijpen in de economie. Het boek werd een klassieker, maar riep ook weerstand op. Volgens zijn critici was Smith de wegbereider van een meedogenloos kapitalisme. Toch keerde hij zich tegen uitbuiting en slavernij. Woedend waren de docenten in Oxford toen hun...
Hitler zocht steun bij moslims
De nazi’s hoopten tijdens de Tweede Wereldoorlog een verbond te sluiten met de ‘wereldislam’ tegen de geallieerden. Daar kwam weinig van terecht, zo laat de Britse historicus David Motadel zien in Voor Profeet en Führer. In 2015 beweerde Benjamin Netanyahu, de toenmalige premier van Israël, dat Adolf Hitler op het idee van de Holocaust was...
De Weimarrepubliek bleek kwetsbaar
De Weimarrepubliek wist veel moeilijkheden te overwinnen. Vanaf 1924 leek Duitsland zich dan ook te ontwikkelen tot een stabiele democratie. Patrick Dassen laat zien waardoor het desondanks misging. Sommige historische mythes leiden een hardnekkig bestaan. Een daarvan is het verhaal van de Duitse Sonderweg: het idee dat Duitsland ergens in het verleden een verkeerde afslag...
Klimaatverandering maakte alles erger
In de zeventiende eeuw volgde de ene crisis op de andere. Oorlogen, natuurrampen en politieke onrust wisselden elkaar af. Een van de problemen was de daling van de temperatuur. Geoffrey Parker laat zien hoe menselijk gedrag en het extreme weer tijdens de ‘Kleine IJstijd’ een catastrofale combinatie vormden. De ondergang van de Chinese Ming-dynastie in...
Repressie en verzet op Bali
Op het eiland Bali zou het rustig zijn gebleven tijdens de Indonesische strijd voor onafhankelijkheid. Dat is het beeld dat de Nederlandse politieke en militaire leiding uitdroeg. Maar intussen trad men meedogenloos op tegen Balinese verzetsstrijders. Kan een witte Nederlandse persoon waarachtig schrijven over de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog? In De Groene Amsterdammer van 17 april 2019...
Operatie Barbarossa bracht de ommekeer
Ondanks een niet-aanvalsverdrag vielen de nazi’s in 1941 Rusland binnen. Deze operatie verliep chaotisch en was slecht doordacht. Daarmee bezegelden de Duitsers uiteindelijk hun lot, zo laat Jonathan Dimbleby zien. De Britse schrijver en journalist Jonathan Dimbleby hanteert een eenvoudig uitgangspunt bij zijn historisch onderzoek naar Operatie Barbarossa, de Duitse inval in de Sovjet-Unie in...
Domitianus: tiran of populist?
Keizer Domitianus was geliefd bij zijn onderdanen en zijn soldaten, maar stootte de elite juist af. Dat leverde hem een negatieve pers op. Volgens de klassieke auteurs was hij een wrede tiran, die niets van zijn functie terechtbracht. Al tweeduizend jaar spreken Romeinse keizers tot de verbeelding. De grootte en grandeur van het immense wereldrijk...
Demonen uit het verleden
Soms heb je van die jaren die als Alpenreuzen boven het vlakke landschap van de geschiedenis uitsteken. Mijn schaamteloos eurocentristische top-5: 753 v.Chr., 1492, 1755, 1815 en 1934. Jaren waarin alles anders werd, hele volksstammen pardoes een nieuwe richting insloegen. Ik ben altijd benieuwd geweest of ik in mijn leven ook zo’n waterscheiding heb meegemaakt,...
Martelaar van de Weimar-Republiek
Ondernemer en politicus Walter Rathenau was kosmopolitisch, Europees, intellectueel en Joods. Kortom, alles wat de rechts-nationalisten in Duitsland verachtten. Na een intensieve haatcampagne werd hij ‘het eerste slachtoffer van het Derde Rijk’. Op 24 juni 1922 klonken op de Königsallee in Berlijn tien pistoolschoten die een einde maakten aan het indrukwekkende leven en werk van...
‘Het was alsof we een tijdscapsule instapten’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand egyptoloog Olav Kaper. ‘Ik vond antieke graffiti...
Migranten worden nieuwe autochtonen
Immigratie leidt niet tot ‘omvolking’ en evenmin tot een ‘superdiverse’ samenleving, zeggen historici Jan en Leo Lucassen. In plaats daarvan mengen immigranten zich sociaal met de al langer gevestigde bewoners en ontstaat er een nieuwe autochtone meerderheid. ‘Het proces van vermenging is onontkoombaar. Het alternatief is apartheid.’ U hebt net een nieuw boek gepubliceerd, Migratie...
Verdeeldheid in het rijk van de Song
Rond het jaar 1000 regeerde de Song-dynastie over China, op dat moment een van de meest ontwikkelde beschavingen ter wereld. Maar intern werd het land verscheurd door een felle strijd tussen conservatieven en hervormers. In Kaifeng, het hart van de Chinese Song-dynastie, woonden rond 1100 ruim 1,3 miljoen mensen. Ter vergelijking: Rome telde op dat...
Experiment met zwarte mensen
Wat gebeurt er als je syfilis niet behandelt? Voor het antwoord op deze vraag gebruikten Amerikaanse onderzoekers decennialang straatarme zwarte mannen als proefkonijnen. Dit zogeheten Tuskegee Experiment droeg bij aan het diepe wantrouwen dat de zwarte gemeenschap nog steeds koestert jegens de Amerikaanse overheid. Op 25 juli 1972 publiceerde de Washington Star een schokkend artikel...
China’s weg naar Europa
Specerijen, parfum en edelstenen uit China gingen eeuwenlang via de Zijderoute naar Europa. In ruil daarvoor kwamen goud en andere edelmetalen retour. Maar ook veroveraars, bandieten en ziektekiemen verplaatsten zich over deze weg der wegen. De Xuanquanzhi-pleisterplaats aan de oostkant van de Taklamakan-woestijn, ergens vlak voor het begin van onze jaartelling. Een vermoeide reiziger –...
Op school leerde je deugdzaam te zijn
Ouders die het kunnen betalen, sturen hun kinderen in groten getale naar bijles. Dat werkt kansenongelijkheid in de hand, waarschuwt de Onderwijsraad: de toekomst van kinderen wordt zorgwekkend afhankelijk van het inkomen van hun ouders. De verlichte grondleggers van het algemeen onderwijs vonden zo’n verschil in kansen nog heel normaal. Onderwijsvernieuwers wilden veel veranderen, maar...
Uw dagelijkse portie geschiedenis
Elke dag de beste historische artikelen. Word abonnee en krijg onbeperkt toegang tot alle artikelen op Historischnieuwsblad.nl.
