De Weimarrepubliek wist veel moeilijkheden te overwinnen. Vanaf 1924 leek Duitsland zich dan ook te ontwikkelen tot een stabiele democratie. Patrick Dassen laat zien waardoor het desondanks misging.
Sommige historische mythes leiden een hardnekkig bestaan. Een daarvan is het verhaal van de Duitse Sonderweg: het idee dat Duitsland ergens in het verleden een verkeerde afslag heeft genomen en daardoor in tegenstelling tot de rest van de westerse wereld geen liberale democratie werd, maar zich ontwikkelde tot een autoritaire, militaristische, extreem nationalistische en agressieve natie.
Al in Sprong in het duister (2014), over Duitsland en de Eerste Wereldoorlog, liet de Leidse historicus Patrick Dassen zien dat een dergelijke deterministische, uitsluitend op continuïteit gerichte visie op het Duitse verleden onzinnig is. In het vervolg, De Weimarrepubliek 1918-1933, benadrukt hij dit nog eens. Aanhangers van de Sonderweg-these beweren dat de eerste democratische Duitse republiek vanaf het begin ‘gedoemd’ was; die zou immers een afwijking zijn van die speciale route van de Duitse geschiedenis. Het was dus onvermijdelijk dat dit wrakke politieke bouwsel werd weggevaagd door de vloedgolf van het nationaal-socialisme, dat veel meer aansloot bij de ‘essentie’ van de Duitse ontwikkeling.
Meer lezen over de Weimarrepubliek? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Overtuigend beschrijft Dassen de vijftien jaar tussen het einde van de Eerste Wereldoorlog en het aan de macht komen van Adolf Hitler. Uiteraard schildert hij uitgebreid de immense problemen waarmee de Weimarrepubliek aanvankelijk werd geconfronteerd: politieke chaos, economische ontreddering, hyperinflatie en massale werkloosheid, aanvallen van extreem-rechts én extreem-links. Maar tevens laat hij zien dat het vanaf 1924 veel beter ging en Duitsland zich ontwikkelde tot een stabiele democratie.
Dat het in 1933 toch misging kwam in de eerste plaats door de ongekende economische crisis, die begon na de beurskrach in New York in oktober 1929, terwijl de vrijwel gelijktijdige en onverwachte dood van de uiterst begaafde en verstandige Gustav Stresemann Duitsland beroofde van een politicus die wellicht het verschil had kunnen maken. Hoe kwetsbaar democratieën kunnen zijn laat Dassen ook zien in zijn epiloog. Hierin vergelijkt hij de Weimarrepubliek met de Verenigde Staten van Donald Trump.
De Weimarrepubliek 1918-1933. Over de kwetsbaarheid van de democratie
Patrick Dassen
765 p. Van Oorschot, € 39,50
Bestel in de webshop
