Home Operatie Barbarossa bracht de ommekeer

Operatie Barbarossa bracht de ommekeer

  • Gepubliceerd op: 25 januari 2022
  • Laatste update 25 mei 2023
  • Auteur:
    Jeroen Vullings
  • 3 minuten leestijd
Operatie Barbarossa bracht de ommekeer

Ondanks een niet-aanvalsverdrag vielen de nazi’s in 1941 Rusland binnen. Deze operatie verliep chaotisch en was slecht doordacht. Daarmee bezegelden de Duitsers uiteindelijk hun lot, zo laat Jonathan Dimbleby zien.

De Britse schrijver en journalist Jonathan Dimbleby hanteert een eenvoudig uitgangspunt bij zijn historisch onderzoek naar Operatie Barbarossa, de Duitse inval in de Sovjet-Unie in de zomer van 1941: de feiten staan vast, de rest is (her)interpretatie. We kennen de dag van de inval en afloop van de Tweede Wereldoorlog: Hitlers Derde Rijk verdween. Algemeen wordt Operatie Overlord (D-day), de geallieerde invasie in Normandië op 6 juni 1944, als keerpunt gezien. Maar dankzij de ontsluiting van de Sovjetarchieven na de val van het communisme kan Dimblebey aannemelijk maken dat het echte kantelpunt plaatsvond aan Hitlers oostfront. Het tweede semester van 1941 in Rusland veranderde de loop van de Tweede Wereldoorlog. Cruciaal voor de overwinning op nazi-Duitsland waren de Russische inspanningen en verliezen, de titanenstrijd van het Rode Leger en de Russische bevolking. Twee totalitaire regimes vochten meedogenloos met elkaar, waarbij de ene dictatuur won van de andere – geen bemoedigend overwinningsbeeld vanuit het westerse, democratische perspectief. Mede daardoor ontstond de ‘mythe’ dat D-day de oorlog bezegelde. Dimbleby ontzenuwt dat populaire beeld.

Barbarossa leest als een verhaal van continue onderschatting en misrekening – van alle kanten. Het begin van Operatie Barbarossa, de befaamde Blitzkrieg, verliep aanvankelijk gunstig voor de Duitsers. Stalin werd erdoor verrast. Hij kon zich immers niet voorstellen dat de Duitsers tot een inval zouden besluiten na de ondertekening van het Verdrag van Rapallo (1922) en het niet-aanvalsverdrag het Molotov-Ribbentroppact (1939). Dimbleby citeert de Russische dissident Alexander Solzjenitsyn, die schreef dat Stalin bijna niemand vertrouwde, zelfs zijn eigen moeder of zijn kinderen niet. ‘In zijn hele, door achterdocht beheerste leven had hij slechts één man vertrouwd. En de man die Stalin vertrouwde was Adolf Hitler. ’Rationeel begreep Stalin niets van Hitlers oorlogsverklaring. Welk belang zou daar in hemelsnaam mee gediend zijn? Slechts het vurige, irrationele wensenpakket van Hitler: de vernietiging van de Sovjet-Unie, de ontvolking van het land daar (hij stelde judaïsme en bolsjewisme gelijk en koesterde anti-Slavische sentimenten), om dat vervolgens te laten annexeren (de zucht naar Lebensraum door arische kolonisten). Hij maakte zodoende alle Russen tot vijanden én soldaten van Stalin. Dimbleby concludeert: ‘De Duitse invasie van de Sovjet-Unie was strategisch nauwelijks doordacht, tactisch beroerd gepland en operationeel een warboel.’ Hij schrijft dat fatale militaire waagstuk geheel op conto van Hitler.


Barbarossa. Hoe Hitler de oorlog verloor
Jonathan Dimbleby
728 p. Het Getij/De Arbeiderspers, € 39,99
Bestel in de webshop

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 2 - 2022

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer