Alle artikelen
Tweede huis
Ik sla net de krant open en zie groot HERMAN BELIËN. Deze Amsterdamse historicus hoort tegenwoordig bij de tv-personality’s. In de wandelgangen noemen we hem plagerig Herman TV Beliën. Waarom mag Beliën promiment in de krant? Hij heeft het boekje Huis, tuin en keuken (Contact, ƒ 12,50) gepubliceerd. Het gaat over de geschiedenis van onze ‘intieme omgeving’. Wie zich nooit verdiept heeft in mentaliteitsgeschiedenis kan veel leren uit dit boekje. Wie dat wel deed, vindt weinig nieuws, maar kan wel genieten van de altijd luchtige persoonlijke verhalen van Beliën. ‘Mijn vriend heeft een huis in België, een tweede huis wel te verstaan. Onlangs kwam hij geschokt terug uit zijn paradijs.’ Hoe dit afloopt moet u zelf maar lezen.
Topkwaliteit stoelen
‘In Zuid-Afrika verdeelt het verleden het land tot op het bot’, schrijft Frank Ankersmit elders in dit blad. Eind 1995 ging in Zuid-Afrika de Waarheids- en Verzoeningscommissie onder voorzitterschap van aartsbisschop Desmond Tutu aan de slag. Duizenden slachtoffers en daders van het apartheidsgeweld vertelden hun verhaal voor de commissie. Dichteres Antjie Krog, die de hoorzittingen voor de Zuid-Afrikaanse radio versloeg, heeft een indrukwekkend boek geschreven over deze poging om met het bloederige verleden in het reine te komen. Je moet over een behoorlijk sterke maag beschikken om de gruwelverhalen in De kleur van je hart (Mets en Schilt, ƒ 44,90) te verdragen. Soms zijn de getuigenissen hilarisch. Een man vertelt over de bomaanslag in zijn restaurant: ‘De reden dat er maar één slachtoffer te betreuren was, ligt in het feit dat we topkwaliteit stoelen hebben.’ Heeft de Waarheids- en Verzoeningscommissie iets uitgehaald? In ieder geval hebben de slachtoffers een stem gekregen in de officiële geschiedenis van Zuid-Afrika, zegt Krog.
Op de sofa
‘Wat ik vandaag te schrijven heb, is ontzettend treurig. Ik was bij Gustav –’s middag waren we helemaal alleen in zijn kamer. Hij gaf me zijn lichaam – en ik liet zijn hand begaan. Stijf, in alle pracht stond zijn mannelijkheid overeind. Hij bracht me naar de sofa, legde me zachtjes neer en sprong met een zwaai boven op me. Toen – op het moment dat ik hem in me voelde binnendringen, verloor hij alle kracht. Verslagen lag hij op mijn borst – hij huilde bijna van schaamte.’
Zo, u weet nu vast wel of u Alma Mahlers Het is een vloek een meisje te zijn. Een keuze uit de dagboeken 1898-1902 (De Arbeiderspers, ƒ 49,95) gaat aanschaffen.
Gas of elektra
Historici en teamprojecten, dat gaat meestal mis. Historici zijn er te eigenwijs voor. Bèta’s werken veel makkelijker samen. Het verklaart wellicht het grote succes van het onderzoeksproject ‘Techniek in Nederland in de twintigste eeuw’. Net verscheen deel 2: Delfstoffen, Energie, Chemie (Walburg pers, ƒ 89,50). Bij zo’n titel vermoed je erge saaiheid, maar dat is niet het geval. De Nederlandse steenkolenmijnen, onze gasbel, de kernenergie, de strijd om het huishouden (gebruiken we gas of elektra?): er worden spannende verhalen over verteld. Het boek is ook nog fantastisch geïllustreerd.
Keuken van Braakbeck
Adolf Hitler ontmoet popster Prince en zegt: ‘Ik heb mijn naam ook veranderd. Ik heet Oskar Schindler.’ Hitler raakt aan de ‘krag’ (crack) en neukt Göring: ‘JOHOHOOO!’ Hitler staat in de keuken van tv-kok Braakbeck, ziet diens neus en vraagt: ‘Sagen sie mal, bent u soms een jood?’ Walter Moens maakte een stripboek over Hitler: Adolf, ik ben terug!! (De Appelbloesem Pers, ƒ 24,90). In Duitsland en Oostenrijk werden 200.000 exemplaren van de strip verkocht. Vraag: mag zo’n strip? De joodse gemeenschap in Duitsland schijnt er ‘gematigd positief’ tegenover te staan. Vraag: is deze strip leuk? Ja hoor.
Telefoongesprekken
‘En toch leeft er nog altijd één die het navertellen kan, die de geschiedenis kent als geen: de keizer van Japan.’ Een strofe uit het lijflied van cabaretier Wim Kan Er leven niet veel mensen meer. Onder die titel schreef Trouw-journalist Kustaw Bessems een boek over Kan en het bezoek van de Japanse keizer in 1971 aan Nederland (Contact, ƒ 29,90, verschijnt eind oktober). Kan, die tijdens de oorlog in een Jappenkamp in Indië zat, leidde de protesten tegen het keizerlijk bezoek. Bessems kon voor het eerst gebruik maken van de notitieboekjes van Kan en van bandopnames die oud-Nos Journaal nieuwslezer Hans van der Werf maakte van zijn telefoongesprekken met de conferencier. Het meest onthullende van het boek is dat Van der Werf en Kan nauw samenwerkten. Zo was Kan in staat de media te bespelen. Tegen Bessems noemt Van der Werf zijn optreden ‘Heel gevaarlijk. Ik heb zoiets nooit meer gedaan.’
Verder…
Veel nieuwe biografieën. Gevallen engel door Thomas Leeflang (Walburg Pers, ƒ 29,50): een erg warrig portret van regisseuse Leni Riefenstahl, berucht en beroemd door haar film Triumph des Willens, die ze in 1934 in opdracht van Hitler maakte; Karel Appel. De biografiedoor Cathérine van Houts (Contact, ƒ 89,90): hoe een jongen uit het volk Nederlands meest bekende schilder wordt; Wacht maar tot ik dood ben door Hans Vogel (Theater Instituut Nederland/Strengholt, ƒ 75,-): over (kinderboeken)schrijfster Annie M.G. Schmidt.
Een autobiografie. Mijn leven door Marcel Reich-Ranicki (Bert Bakker, ƒ 49,50): Herinneringen van een Duitse cultuurpaus die Harry Mulisch en Cees Notenboom in zijn land bekend maakte.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Recent verschenen
Tweede huis Ik sla net de krant open en zie groot HERMAN BELIËN. Deze Amsterdamse historicus hoort tegenwoordig bij de tv-personality’s. In de wandelgangen noemen we hem plagerig Herman TV Beliën. Waarom mag Beliën promiment in de krant? Hij heeft het boekje Huis, tuin en keuken (Contact, ƒ 12,50) gepubliceerd. Het gaat over de geschiedenis...
Tijdschrift: Groniek
Wat is een ideologie? De redactie van het Groningse historische tijdschrift Groniek (juli 2000) geeft de volgende definitie: ‘Een samenhangend stelsel van meer of minder dogmatische opvattingen over (de rechtvaardiging van de) inrichting van de maatschappij dat door de protagonisten ervan als een “universele waarheid” aan anderen wordt gepresenteerd/opgelegd’. Bestaan er in deze zin nog...
Stille Getuigen: De Leeuw van Waterloo
De geschiedenis laat haar sporen na. Monumenten, voorwerpen en graven herinneren aan bijna vergeten personen. Hun verhaal wordt hier verteld. Deze keer de Leeuw van Waterloo, monument voor de glorierijke overwinning van Willem II op de Fransen. Geen lof was na de slag bij Waterloo groot genoeg voor ‘onzen heldhaftigen kroonprins’. De kranten bejubelden...
Commentaar
Dat het marktdenken oprukt zal niemand verbazen. Dat doet het al sinds de Hanze en de Venetiaanse handelscompagnies en lijkt geen reden tot ophef. Maar soms worden in een ontwikkeling mijlpalen gezet waarbij best mag worden stilgestaan. Om vervolgens rechtsomkeert te maken. Loek Hermans, minister van Onderwijs en Wetenschappen, plaatst momenteel zo’n nieuwe mijlpaal in...
Bommeljé
Geschiedenis behoort tot de minst gewaardeerde universitaire studies onder Nederlandse studenten. Alleen rechten scoort lager. Dit is althans de uitkomst van een onderzoek inzake ‘studiesatisfactie’. Oké, geschiedenis haalde nog altijd een zeventje, terwijl het onderzoek geen erg solide indruk maakt, en de krantenberichten ter zake nog schematischer waren. Toch is de uitkomst grappig. Ik weet...
Vreemd maar waar gebeurd!
Barbara J. Shapiro geeft in haar A Culture of Fact een doorwrochte beschrijving van het fenomeen ‘feit’ in het Engeland van de zestiende en zeventiende eeuw. Ze vraagt zich af wat het feit met de waarheid van doen heeft, wanneer academici zich voor feiten begonnen te interesseren, hoe feiten door de eeuwen heen geconstrueerd zijn...
De Spinozisten
Gek is dat, voor de belangrijkste culturele revolutie uit de Nederlandse geschiedenis hebben we niet eens een fatsoenlijke aanduiding tot onze beschikking. Ik heb het over de jaren zestig. Van de negentiende eeuw wel te verstaan. Goed, je kunt de periode veiligheidshalve wat langer nemen, zeg maar zo van 1850 tot 1880, maar dan heb...
Albert Speer: lieveling van Hitler
Over Albert Speer (1905-1981) is altijd veel geschreven. Hitlers architect en minister van Bewapening was gedurende het Derde Rijk één van de meest opvallende figuren uit de entourage rond Hitler: een schijnbaar keurig burgerman temidden van morfineverslaafden (Hermann Göring), geperverteerde jodenhaters (Julius Streicher) en heimelijke homoseksuelen (Ernst Röhm). Speer gaf tijdens de oorlogsjaren al evenzeer...
‘Pragmatische no-nonsense politiek, dat was ons gezicht’
Historisch Nieuwsblad sprak in 2000 met Ruud Lubbers, over het toen twintigjarig bestaan van het CDA. ‘Joop den Uyl en kabinetsformateur Jaap Burger probeerden de ARP, CHU en KVP uiteen te drijven. In real life gebeurde precies het tegenovergestelde. We kwamen nader tot elkaar.’ Direct na de rampzalige verkiezingsuitslag van 1967 – voor het eerst...
De nieuwe Weinreb-affaire
Ook na het verscheiden van zijn fanatieke pleitbezorgster Renate Rubinstein en zijn onvermoeibare aanklager Willem Frederik Hermans brengt Friedrich Weinreb nog immer de gemoederen in beweging. Weinreb was geen verrader, werd onlangs beweerd. Regina Grüter, auteur van een bekroond boek over de Weinreb- affaire, mengt zich opnieuw in het debat. Historisch Nieuwsblad was op het...
Op zoek naar de twintigste eeuw
Vlak voor de Tweede Wereldoorlog vlucht de familie Klein van het eens zo kosmopolitische Wenen naar het benepen stadje Gouda. Het gezin zweeft tussen wanhoop en verbijstering, tussen angst en vreugde, tussen vertrouwen en wederzijds respect. Dit is de laatste aflevering van P.W. Kleins zoektocht naar het verleden van de families Roet en Klein. Mijn...
Propaganda en censuur via Radio Moskou
De Tweede Kamer debatteert over Russische inmenging in de Nederlandse politiek. Ruim zestig jaar lang, van 1930 tot 1994, probeerde het Kremlin Nederlanders te beïnvloeden via Radio Moskou.
