Ingezonden brieven

Brieven

In ‘Brieven’ kunnen lezers hun mening geven over artikelen die in Historisch Nieuwsblad zijn verschenen. De redactie behoudt zich het recht voor brieven in te korten.

Loe de Jong

Beste Loe,
Graag wil ik publiekelijk reageren op Uw publiekelijk geventileerde veroordeling van mijn in 1997 verschenen boek Om erger te voorkomen. U deed dat in het jongste nummer van het Historisch Nieuwsblad (februari 2001) met onder andere de woorden: ‘Ik ken aan dat boek niet de minste waarde toe. Een waardeloos werk’.
Het zal U wel niet interesseren dat Om erger te voorkomen opnieuw in een vierde druk is gepubliceerd, inmiddels bij Hanser Verlag te München voor het Duitstalige gebied is verschenen en momenteel in Amerika vertaald wordt. Maar dat terzijde. Ik schrijf U deze brief omdat Uw veroordeling in zo flagrante tegenstelling staat tot de graagte waarmee U mij aan het eind van 1998 als Uw toekomstige biografe wilde accepteren. Om de gang van zaken nog eens op een rijtje te zetten graag het volgende:
Toen ik mij voornam Uw leven en werk te gaan beschrijven, zocht ik op eigen initiatief een uitgever. Uiteraard werd het de Sdu, de voormalige staatsdrukkerij, waar immers Uw belangrijkste werk verschenen is. Het contract met de uitgever heb ik eerst getekend nadat aan twee door mij gestelde voorwaarden was voldaan, te weten dat ik op Uw volledige medewerking mocht kunnen rekenen en dat U met mij als auteur van Om erger te voorkomen als Uw biografe akkoord kon gaan.
Bij mijn eerste bezoek bleek U dermate enthousiast dat U mij ter plekke alle aantekeningen, vrucht van vier jaar arbeid, meegaf die U ten behoeve van een derde deel van Uw memoires had gemaakt. Ik heb ze vijf maanden in mijn bezit mogen houden. Intussen ondernam ik pogingen Uw archief in gedeelten naar mijn woonplaats overgebracht te krijgen. Het NIOD (toen nog RIOD) was tot medewerking daaraan wel genegen, mits ik de zogeheten ARA-verklaring zou ondertekenen. Dat heb ik geweigerd. Ik achtte de beperkingen die door ondertekening van de verklaring worden opgelegd voor een serieus historicus onaanvaardbaar, en achtte het niet reëel het werk naar eer en geweten te voltooien.
Toen ik U daarvan op de hoogte bracht, toonde U zich zeer teleurgesteld en u trachtte mij alsnog tot tekenen aan te zetten middels een schrijven waarin U mij vroeg een en ander nog eens te overwegen. U zag de ARA-verklaring meer in de formele sfeer, als een formaliteit dus. Nog eens zou ik hier de vraag willen stellen die me eertijds al bezig hield: als die ARA-verklaring algemeen beschouwd wordt als een formaliteit, een wassen neus, waarom heffen we die dan niet op ten bate van een onafhankelijker wetenschapsbeoefening?
Terug naar het Historisch Nieuwsblad en Uw negatieve uitspraak over mijn historisch werk daarin gedaan. Uw leven is bij uitstek, niet in de laatste plaats als historicus, met de twintigste eeuw verweven en wel zodanig dat in ieder geval vanaf 1940 Uw werk en leven tegen de achtergrond van de historische gebeurtenissen voortdurend samenvielen. Mooier kan zich een biograaf niet denken. Het is dan ook louter om redenen van principiële aard dat ik van mijn idee om een biografie over U vorm te geven, heb afgezien.
Blijft echter de prangende vraag hoe het te rijmen valt dat U enerzijds Om erger te voorkomen als historische arbeid neersabelt en anderzijds mij, als Uw biografe, de beschrijving van Uw zozeer met de historie verbonden leven wel hebt willen toevertrouwen.
Nanda van der Zee, Loenen a/d Vecht

Lauwerspolder
Ik reageer hier op de rubriek ‘Beeldgeheim’ in het eerste nummer van 2001. De Lauwerspolder ligt niet aan de rand van de Flevopolder, die in 1947 trouwens nog niet eens bestond, maar in Noord-Groningen. Dit wordt ook nog bevestigd door de vrachtwagen op de foto, die afkomstig is van een transportbedrijf uit Spijk, een plaatsje in Groningen.
Laurenz Veendrick, Harderwijk