Alle artikelen
In 1590 publiceerde de bekende wiskundige en uitvinder Simon Stevin een betrekkelijk kort politiek traktaat over het burgerschap. Hoe diende men zich als burger te gedragen in de staat, vroeg Stevin zich af. ‘Netjes’, luidde kort en goed zijn antwoord. Stevin vond dat men zich niet tegen de overheid mocht verzetten. Wie zwaarwegende bezwaren had, kon beter naar een land verhuizen waar de wetten wel overeen kwamen met de eigen gevoelens.
Dergelijke praktische opvattingen kenmerkten ook Stevins opvattingen over de godsdienst. Het geloof was noodzakelijk om kinderen ontzag bij te brengen voor de autoriteiten. Ouders moesten de geloofsregels bij hun kinderen inprenten. Wie onverhoopt zelf niet geloofde – Stevin sprak daar verder geen oordeel over uit – deed er in het belang van zijn kinderen goed aan die mening voor zich te houden.
Stevin schreef zijn traktaat op een cruciaal moment tijdens de Opstand. De rebellen begonnen greep te krijgen op een deel van de Lage Landen, maar de Opstand was op dat moment zeker nog niet veilig gesteld. Stevin, die zelf uit Brugge naar het Noorden was gevlucht, dacht heel nuchter over het gelijk van beide zijden. Voor een rabiate geloofsijver voelde hij niets. Men mocht de autoriteiten verzoeken, zelfs smeken, of desnoods proberen om te kopen, maar als dat niet hielp om een aanstootgevende wet veranderd te krijgen, moesten burgers zich bij het onvermijdelijke neerleggen.
Een van de charmante aspecten van Stevins geschrift is zijn ambitie om in zuiver Nederlands, of zoals hij het zelf noemde: plat Duytsch, te schrijven. Het opstel munt niet alleen uit door helderheid van taal (in 1590 geen vanzelfsprekendheid), maar introduceert ook talrijke nieuwe woorden, waarvan voor de zekerheid in de marge nog wel de Latijnse of Griekse originelen werden gegeven. Een enorme diepgang heeft het werk echter niet. Stevins remedie voor ontevredenheid overtuigt niet werkelijk en alle loftuitingen van inleider Den Boer ten spijt, treft men geen wezenlijk originele gedachten aan.
Het boek is wel voorbeeldig uitgegeven, met een inleiding waarin de redenering wordt samengevat, een moderne hertaling die is afgedrukt naast de originele bladzijden van de eerste druk, een uitleiding waarin het werk in breder verband wordt geplaatst en een overzicht van de publicatiegeschiedenis.
Maarten Prak is hoogleraar economische en sociale geschiedenis aan de Universiteit Utrecht.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Simon Stevin, Het burgherlicke leven. Vita politica
In 1590 publiceerde de bekende wiskundige en uitvinder Simon Stevin een betrekkelijk kort politiek traktaat over het burgerschap. Hoe diende men zich als burger te gedragen in de staat, vroeg Stevin zich af. ‘Netjes’, luidde kort en goed zijn antwoord. Stevin vond dat men zich niet tegen de overheid mocht verzetten. Wie zwaarwegende bezwaren had,...
A.M. DE JONG, SCHRIJVER. BIOGRAFIE
A.M. de Jong, geboren in 1888 te Nieuw-Vossemeer in Noord-Brabant, is onvoorstelbaar productief geweest: als onderwijzer, schrijver van romans, kinderboeken, criticus en samen met Koos Vorrink als oprichter van het tijdschrift De Nieuwe Stem. Toen hij in 1917 onder de wapenen werd geroepen, begon hij onder zijn pseudoniem Frank van Waes kritische cursiefjes over het...
DE MERIDIAAN VAN MOSKOU. DE CPN EN DE COMMUNISTISCHE INTERNATIONALE 1919-1930
Linkse historici schrijven graag over linkse onderwerpen. Over het Nederlandse communisme zijn al veel historische studies van de pers gerold, misschien wel te veel. In de jaren zeventig en tachtig gebeurde dat vanuit een zeker engagement, bij sommigen zelfs ‘voor de bevrijding der arbeid’. Dat heilige vuur is in postmoderne tijden wel verdwenen. Het linksisme...
Brieven september 2001
In deze rubriek kunnen lezers hun mening geven over artikelen die in het Historisch Nieuwsblad verschenen zijn. De redactie behoudt zich het recht voor brieven in te korten. Reacties: Postbus 1528, 1000 BM Amsterdam of redactiehn@vug.nl Politionele actiesIn het artikel over de dekolonisatie van Indonesië (Historisch Nieuwsblad 2001/5) citeert Bas Kromhout de historicus Anthony Reid:...
Nieuwe media: Lesmateriaal
De digitalisering van het onderwijs is een van de speerpunten van het ministerie van OC&W. Maar hoe staat het eigenlijk met het multimediale lesmateriaal? Hoe zou het toch zijn met Kennisnet? Er waren tijden dat je elke week wel iets las over dit ambitieuze plan het Nederlandse onderwijs op te stuwen in de vaart der...
Audiovisueel: We vochten voor medailles van chocola
Uitzending: 30 september 2001, 21.05 VPRO, Nederland 3 De openingsbeelden van Legio Patria Nostra, over het vreemdelingenlegioen, zijn veelzeggend. Een groep jonge jongens, strak in het gelid en met een witte baret in de hand, staat op het punt toe te treden tot het legioen. Na een toespraak van de commandant brullen dertig kelen de...
Lifestyle & trends: Een orgasme op het water
De hotspots in achttiende-eeuws Parijs. Lekker weg in de jaren dertig. Haute cuisine in de Middeleeuwen. Trends zijn van alle tijden. Culinaire avonturen, mode, wonen en uitgaan door de eeuwen heen. Het beheersen van de natuurlijke condities die in de directe omgeving het dagelijks leven tijdens extreme omstandigheden ernstig in gevaar kunnen brengen of zelfs...
Stille getuigen: Het collegedictaat van Anton Mussert
De geschiedenis laat haar sporen na. Monumenten, voorwerpen en graven herinneren aan bijna vergeten personen. Hun verhaal wordt hier verteld. Deze keer de collegedictaten van NSB-leider Anton Mussert (1894-1946) in het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Anton Mussert was een braaf student. Zijn collegedictaten zijn een toonbeeld van netheid. Van de omslagen is de rechterbovenhoek afgeknipt,...
Beeldgeheim
Een onbekende historische foto. Is het verhaal erachter te vertellen? Eerste-Kamervoorzitter Frits Korthals Altes en Eerste-Kamerlid Elske ter Veld doen een poging. `Ik spreek geen Deens, maar de teksten op de vaandels zijn wel duidelijk,’ aldus Frits Korthals Altes. `Duizendmaal dank! Hartelijk dank! Leve Denemarken!’ Ook Elske ter Veld kan de spandoeken lezen: `Deze kinderen...
De vooruitgang: ‘De luchtmacht treft geen blaam bij de val van Srebrenica’
Proefschriften, lezingen of artikelen kunnen het beeld van het verleden veranderen. In hun boek Check the horizon concluderen Wim Lutgert en Rolf de Winter dat de Koninklijke Luchtmacht in Bosnië uitstekend werk hebben verricht. Werk aan de winkel, dachten Wim Lutgert en Rolf de Winter toen ze de opdracht hoorden van toenmalig bevelhebber van de...
Genealogie op internet
Met behulp van internet een volledige stamboom maken is nog een stap te ver. Maar het stikt op het web van de genealogische sites. Wie geluk heeft, tovert het geboortebewijs van zijn overgrootmoeder uit een database. De meest verspreide geslachtsziekte van Nederland noemen archivarissen het soms: stamboomonderzoek. Wie wel eens in een archief...
Het hoge woord: Megawati zal de Indonesische eenheidsstaat met geweld verdedigen
Zwijgzaam en omzichtig gaat Megawati Soekarnoputri, de nieuwe president van Indonesië, te werk. Zij bepleit geen revolutie, maar orde en rust. Toch zal ze de politieke erfenis van haar illustere vader Soekarno niet verloochenen. De onlangs aangetreden Indonesische president Megawati Soekarnoputri heeft op 16 augustus haar eerste rede gehouden, ter herdenking van de onafhankelijkheid die...
