352 p. Augustus, euro 18,50
Wat kan een historisch geïnteresseerde lezer opsteken over de historische werkelijkheid van 1914-1918 uit de roman De onweerstaanbare bastaard van Conny Braam? Het antwoord op de vraag is: niets. Laten we, bij wijze van steekproef, één scène onder de loep nemen, waarin een Duitse deserteur vertelt over een aanval met mosterdgas die hij zelf heeft meegemaakt. Braam stapelt hierin de ene fout op de andere.
In de eerste plaats begaat ze een doodzonde tegen de chronologie. In de roman is het voorjaar van 1917 aangebroken; de herinnering geldt een aanval die in 1916 of eerder heeft plaatsgevonden. Jammer dat Braam niet weet dat mosterdgas pas in juli 1917 voor het eerst is ingezet.
In de tweede plaats laat zij het mosterdgas snel en dodelijk inwerken op de longen. Haar beschrijving van de stervenden lijkt sterk op die in het beroemde gedicht Dulce et Decorum est van Wilfred Owen. Maar dat gedicht gaat over chloor- of fosgeengas. Mosterdgas is alleen dodelijk in zeer hoge concentraties voor soldaten zónder gasmasker, maar in 1917 hadden Duitse soldaten allang gasmaskers. Braam noemt dan weer niet de juist voor mosterdgas zo typerende blaarvorming op de huid; het gas dringt door kleding, schoenen en zelfs rubber heen.
In de derde plaats laat ze het gas `sissen’. Mosterdgas is vloeibaar en werd niet uit cilinders losgelaten, maar met granaten afgeschoten.
In de vierde plaats laat Braam de soldaten op hun zakdoeken pissen om deze daarna als masker te gebruiken. Hier verwart zij de eerste geïmproviseerde gasmaskers uit april 1915 met de latere standaarduitrusting van natgemaakte doeken. En in 1917 werden al echte gasmaskers gebruikt.
In de vijfde plaats ruikt het gas volgens de verteller naar `geraniums’, maar dat is nu juist de karakteristieke geur van lewisite, een Amerikaans strijdgas uit 1918 (!), en dat gas is nóóit op het slagveld ingezet.
Maar het wordt nog erger als Braam op winst beluste Nederlandse boeren `op grote schaal mosterdzaad’ laat verbouwen voor de `aanmaak van gifgas’ in Duitsland. Jammer dat mevrouw Braam niet weet dat mosterdgas een puur chemisch product is en net zoveel met mosterd te maken heeft als Shell-benzine met schelpen. In haar ijver om de Nederlandse kapitalisten aan te klagen neemt ze een loopje met de feiten. Doesburg, Nederlands Mosterdstad nummer 1, is gewaarschuwd. Als het aan Braam ligt, staan de eerste VN-waarnemers binnenkort voor de deur!
Willem Melching is verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en gespecialiseerd in de geschiedenis van Duitsland.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
