Keizer Augustus staat symbool voor een periode van rust en vrede in het Romeinse Rijk. In werkelijkheid was hij een gewetenloze moordenaar. Zo vertelt de Britse oudhistoricus Adrian Goldsworthy. Zijn nieuwste boek Augustus. Van revolutionair tot keizer van Rome is onlangs vertaald.

Just a kid

‘Toen Julius Caesar in 44 v.Chr. werd vermoord, erfde zijn achterneefje Gaius Octavius het grootste deel van zijn fortuin en zijn naam,’ vertelt Goldsworthy. ‘De jongen was pas achttien jaar oud,  just a kid, en had nauwelijks militaire of politieke ervaring. Niemand had hoge verwachtingen van hem.’ ‘Maar in de jaren die volgden, zou het achterneefje zich een weg naar de top moorden. De Romeinse republiek veranderde hij de facto in een keizerrijk – al bleven de oude republikeinse instellingen officieel bestaan. Tot zijn dood in 14 n.Chr. was hij de allerbelangrijkste man in Rome. Hij liet zich Julius Caesar noemen, of imperator, en uiteindelijk Augustus. Onder die laatste naam is hij tegenwoordig vooral bekend.’

Erfgenaam van Caesar

‘We zullen nooit weten waarom Caesar zijn achterneef uitkoos als erfgenaam. Wellicht zag hij dat de jongen bijzondere talenten had. Maar het is minstens even waarschijnlijk dat het een praktische keuze was, en dat hij Octavius net iets geschikter vond dan twee andere neven die hij had kunnen aanwijzen. Er zijn geen bewijzen dat Caesar grote plannen had met zijn neef. En toen Caesar zijn testament opmaakte, in september 45 v. Chr., wist hij natuurlijk niet dat hij binnen een paar maanden zou sterven.’ ‘Andere tijdgenoten zagen in ieder geval weinig in Octavius. Cicero bijvoorbeeld, de redenaar en advocaat, nam hem niet echt serieus. Hij maakte zich grote zorgen over het voortbestaan van de republiek maar hij zag niet dat de jongen een bedreiging vormde. Cicero was vooral bang voor Marcus Antonius, die toen al een factor van belang was. Maar Antonius zou door toedoen van Octavius aan zijn einde komen.’

Womanizer

In literatuur en films is de jonge Augustus vaak afgeschilderd als een saaie, kleurloze figuur. Dat is onterecht, meent Goldsworthy. ‘Met zijn donkere doordringende ogen was hij een echte womanizer. En met zijn persoonlijkheid wist hij de loyaliteit van veel mensen te winnen. Bovendien had hij iets roekeloos; hij was een gokker in de politiek.’ ‘Geluk speelde dan ook een grote rol in zijn loopbaan. Hij was vaak op het juiste moment op de juiste plek. En daarnaast wist hij waar hij níet goed in was – een leger leiden, bijvoorbeeld – en vroeg hij de juiste mensen om advies. Hij leunde sterk op de intelligente en praktische Marcus Vipsanius Agrippa, die onmisbaar was tijdens zijn opmars en bewind.’

Moordlustige jongen

Dankzij zijn talenten en de hulp van zijn vrienden was Augustus als twintiger al onvoorstelbaar machtig. ‘Hij had alleen maar successen gekend en dat maakte hem roekeloos en trots. Vandaar dat hij een steeds groter mausoleum voor zichzelf liet bouwen, alsof hij een farao was. En vandaar dat hij een affaire begon met de zwangere Livia, haar man tot een scheiding dwong en een paar dagen na de bevalling zelf met haar trouwde.’ ‘In zijn latere jaren leek Augustus kalmer geworden. Het moorden was afgelopen en hij reisde veel rond door het Romeinse rijk. Daarbij was hij zichtbaar en benaderbaar voor gewone, arme mensen. Bovendien bewaarde hij de vrede, na decennia van burgeroorlog, en waren de inwoners van de meeste provinciën er in die tijd beter aan toe dan tevoren. Al die factoren samen maakten dat de meeste onderdanen in de laatste decennia tevreden waren onder Augustus.’ ‘Maar de keizer, die vaak is geprezen voor zijn latere optreden, was nog steeds dezelfde persoon als de moordlustige jongen. Als zo iemand stopt met doden, is iedereen opgelucht en blij met de rust. Maar dat verandert niets aan de manier waarop hij zo ver is gekomen.’ Augustus. Van revolutionair tot keizer van Rome Adrian Goldsworthy 672 p. Omnibook € 34,99